یکی از تصورهای بسیار نادرست در ایران که ریشه در تاریخ معاصر دارد این است که ایران دارای سومین یا چهارمین منابع نفت دنیا است و می توان با استفاده از این ثروت طبیعی اقتصاد را رونق داد. دارندگان تصورغلط بالا ، اشتباه بزرگتری نیز کرده و باوردارند وضعیت دنیا تا ابد همین خواهد بود که هست و جهان تا ابد به نفت ایران نیاز دارد . نادرست بودن تصورهای غیر کارشناسی در همین دهه های تازه سپری شده به ویژه در همین 4 سال که نفت ایران به بازار جهانی عرضه نشد یا بسیار کمتر از اندازه سالهای پیشین صادر شد به خوبی اثبات شد . در این مدت حتی پیش از بروز و ظهور ویروس کرونا ، بازیگران بازار نفت به سرعت جای ایران را پرکرده و مشتریان همیشگی نفت ایران را به سوی خود جلب کردند. از سوی دیگر در بازار تکنولوژی نیز تغییرات گسترده و چشمگیری رخ داده است که نباید آنها را فراموش کرد. برخی از این تغییرات تکنولوژیک در زمینه پیدا کردن منبع تازه انرژی به جای انرژی به دست آمده از نفت هستند. مهمترین تغییر تکنولوژی در صنعت اتومبیل سازی رخ داده و خودروسازان بزرگ جهانی با قبول اینکه باید بیشترین کوشش برای صیانت از محیط زیست در دستور کار قرارگیرد به سوی تولید اتومبیل‌های با سوختی غیر از بنزین می روند. با توجه به اینکه کشورهای اروپایی پیشگام ممنوعیت تولید اتومبیل های بنزین و گازوئیل سوز شده‌اند و بقیه کشورهای جهان نیز از این راهبرد تبعیت می‌کنند دریک دوره شاید ده ساله مصرف بنزین دردنیا سقوط می‌کند . این رخداد احتمالی به معنای این است که بازار جهانی نفت خام نیز با سقوط تقاضای جهانی مواجه خواهد شد. با توجه به اینکه سرمایه گذاری کلانی در عراق ، امارات و عربستان در خاورمیانه و در آمریکا و برخی کشورهای دیگر از جمله کانادا برای تولید نفت شیل انجام شده است عرضه نفت از سوی این کشورها شتاب می گیرد و بازار را سوی عرضه بیشتر پیش می برد. از سوی دیگر نیاز روزافزون روسیه به درآمدهای حاصل از صادرات نفت راه را برای افزایش ناگزیر این کشور به سوی عرضه بیشتر باز می کند. سرمایه گذاری‌های پیدا و پنهان چین در آفریقا برای کشف و استخراج نفت نیز به بار نشسته است و عرضه نفت از این قاره نیز روندی فزاینده دارد. همه رخدادهای یادشده درحالی اتفاق افتاده است که ایران در 4 سال تازه سپری شده و حتی در دو دهه اخیر با توجه به کاهش خارجی سرمایه‌گذاری بزرگی برای افزایش تولید نفت نداشته و ظرفیت تولید نفت ایران به رغم پیش بینی ها در سند چشم انداز توسعه و برنامه های توسعه چهارم تا ششم برای رسیدن به تولید 5 میلیون بشکه نفت درروز محقق نشده است. اتفاق بد دیگر این است که به دلیل تحریم های آمریکایی مشتریان اصلی نفت ایران به سوی کشورهای دیگررفته اند.

چه باید کرد
تصویری که از اقتصاد و تجارت جهانی نفت و تحولات آن به صورت خلاصه دربالا یادآوری شد یک نتیجه محتوم را باید درذهن مدیران اصلی اداره کننده کشور پدیدار سازد: اگر راهبرد تازه و نوآورانه و برپایه واقعیت‌های اقتصاد سیاسی جهان و تجارت جهانی نفت در جهان درباره نفت ایران نداشته باشیم باید روزهای غم انگیزی را ببینیم که نفت ایران در دل دشتها، دریاها و پهنه ایران زمین زنده به گور شده است و باید تا ابد در گور بماند. چه باید کرد ؟ چه راههایی متصوراست؟
گام نخست در مسیر پدیدارسازی راهبرد تازه این است که مدیران ارشد کشور قبول کنند تصورات و داوری های پیشین درباره اینکه دنیا تا ابد به نفت ایران نیاز دارد را قبول کرده و ذهنیت تازه ای درباره واقعیت های جهان انرژی فسیلی در همه ابعاد بپذیرند. اگراین ذهنیت تازه ایجاد نشودنمی توان گامهای بعدی را برداشت. گام دوم این است که یک ابرپژوهش کارشناسانه و با استفاده از همه نهادهای پژوهشی معتبر بین المللی و جهانی درباره آینده انرژی و تحولات آن بر ایران انجام شود و این ابر پژوهش از هراس و احتیاط اجتناب کرده و همه واقعیت ها را استخراج و به مدیران اصلی کشور بدهند. در این صورت می‌توان راهبردهای کارساز با کارشناسی نیرومند برای فروش نفت ایران در یک دوره مثلا 15 سال آینده تدوین کرد.
در حال حاضر عربستان با فروش سهام آرامکو در بازارهای جهانی راهی تازه را انتخاب کرده است و کشورهای دیگر هم این مسیر را دنبال می‌کنند. فروش بخشی از لوله‌های نفت راه دیگری است که اتخاذ شده و پیش فروش نفت از سوی عراق راهی دیگر. ایران هم باید راهی بیابد تا در دوره باقی مانده از عمر مفید نفت خام باقی مانده ذخایر اثبات شده خود در میدان های موجود را برای فروش آماده سازد. درباره جزئیات این طرح‌ها باید نشست‌های کارشناسی برگزار شود و دولت و نهادهای پژوهشی ایرانی و جهانی دیدگاه خود را بیان کنند. در آینده جزئیات راهبردهای احتمالی را یاد آور خواهم شد.
فراموش نکنیم که ما همواره به این نکته تاکید داریم که نباید اقتصاد ایران متکی بر صادرات نفت و در نتیجه بیماری هلندی برآمده از آن که سالها گریبان‌گیر اقتصاد کشورمان بوده باشیم بلکه باید از درآمد حاصل از صادرات نفت جهت پشتیبانی از تولید کشورمان اقدام نماییم.