راههای زنده ماندن صادرات خدمات فنی و مهندسی
نگارنده تجربه های پرفراز و فرودی از داستان گیر افتادن و رها شدن صادرات از تله های خواسته یا ناخواسته دولتهای پس از جنگ دارم و در همه این سالها به همراه دیگر صادرکنندگان میهندوست تلاش کرده ایم تا جایی که می شود دست از فعالیت برنداریم. ایران سرزمین پدران و نیاکان ما است و فرزندان و نوادگان ما حق دارند در این سرزمین زاد و رشد سرافرازانه ای را تجربه کنند. طبیعت ایران و جغرافیای این سرزمین آمادگی داشته و دارد شهروندانش را از نظر اقتصادی در پله های بالای میانگین رفاه جهانی بنشاند اما شوربختانه این اتفاق نیفتاده است .
در حال حاضر شهروندان ایرانی به دلایل گوناگون تاریخی، فرهنگی و سیاسی در پله های پایین تر از کشورهای هم قد و قواره خود ایستادهاند و اگر با همین روند اداره شود باز هم سقوط های دردناکی را تجربه خواهد کرد .
ایران روزی چند برابر امارات متحده عربی تولید ناخالص داخلی داشت اما این روزها میشنویم که اقتصاد این کشور کوچک حاشیه خلیج فارس از نظر اندازه به ایران نزدیک می شود و با توجه به اینکه جمعیت با محاسبه ده میلیون نفر حدود 11 درصد جمعیت ایران است در آمد سرانه آن چند برابر ایرانی ها است. از سوی دیگر متاسفانه میخوانیم و میشنویم ایرانی ها مثل سیل به ترکیه می روند و با خرید خانه یا سرمایه گذاری در این کشور میخواهند شهروندی و پاسپورت این کشور را بگیرند. این ها واقعیتهایی تلخ و دردناک و آزار دهنده اند.
در چنین وضعیتی که کشورهای گوناگون با استفاده از هر ترفند و سیاست و ابزار و تکنولوژی و مفاهمه و سازش باهم در پی بزرگ تر کردن اقتصاد و رفاه شهروندان خود هستند متاسفانه در ایران شاهد هرز رفتن و بلا استفاده ماندن امکانات طبیعی و دستاوردهای تاریخ معاصر در بخش های گوناگون هستیم. به طور مثال می توان به صادرات خدمات فنی و مهندسی اشاره کرد. پیمانکاران ایرانی سالها است تجربه ، تخصص و مهارت خود را در انجام و زمان بندی موفق اجرای طرحهای آب، برق، ساختمان، جاده سازی و نیروگاه نشان داده و توانایی های خود را اثبات کرده اند. اما واقعیت این است که در همه سالهای تازه سپری شده به جای همراهی و سازگاری نهاد دولت و نهادهای زیر مجموعه دولت مرتبط با این فعالیت شاهد سردرگمی ها و ناتوانی های عارضی و ذاتی این نهاد هستیم. به طور مثال شرایط ایران در تفاهم با نهادهای بانکی و پولی جهان به جای رسیده است که کشورهای خارجی با وجود اعتراف به اینکه شرکتهای ایرانی لیاقت فنی و مهندسی برای اجرای طرح های عمرانی را دارند اما برای فرار از دردسرهای بانکی و پولی و تحریم ها راه خود را به سوی کشورهای دیگر کج می کنند. به نظر می رسد با توجه به اینکه رقابت برای گرفتن سهمی بیشتر از کیک اقتصاد جهانی شدید ترین رقابتها میان شرکتهای جهان در پیش است ، اگر ایران دیر بجنبد دیگر در هیچ بازاری جایگاه نخواهد داشت. به نظر می رسد نهادی فراتر از نهاد دولت و مجلس باید اصولی ثابت و کاربردی بر پایه توسعه سریع و گسترده صادرات را تدوین و ابلاغ کند که با آمدن و رفتن دولتها یا جا به جایی وزیران تغییرات ناگهانی ناممکن شود.
نگارنده با تجربه طولانی در روبه رو شدن با شرایط گوناگون فعالیت اقتصادی و صادراتی در ایران یاد آور می شوم زمان برای از دست دادن بسیار تنگ تر از هر زمان دیگری است و درنگ و دست روی دست نهادن از سوی هر گروه و جمعیت سیاسی با راهبرد منازعه در داخل و مجادله پایان ناپذیر با خارج یک خطر جدی بیخ گوش اقتصاد ایران است. فعالیت های اقتصادی به ویژه توسعه صادرات نیازمند همدلی ، فداکاری ملی و درک شرایط پیچیده است. پس از این اما راههایی برای آسان شدن توسعه صادرات وجود دارد که دولت می تواند به سادگی آنها را انجام دهد و راههای نیم بسته را بازکند از جمله؛ افزایش قدرت اعتباردهی بانک توسعه صادرات ، افزایش دامنه وظایف و منابع مالی صندوق ضمانت صادرات، همچنین اگر تکلیف قانونی شود این منابع ریالی و دیگر منابع ریالی در بانکها با تضمین دولت و معرفی کمیسیون ماده ۱۹ به پیمانکاران پرداخت شود که بتوانند به جای ضمانتنامههای حسن انجامکار، پیش پرداخت و وام تجهیز کارگاه، در بانک کشورهای هدف سپرده نمایند تا بتوانند از آن محل جهت اجرایی نمودن پروژههای صادراتی خود ضمانتنامه مورد نیاز را دریافت نمایند، میتوان به بقای صادرکنندگان خدمات فنیو مهندسی که سهم بالایی در رونق صادرات غیرنفتی دارند امیدوار بود، چرا که عموما ضمانتنامه شرکتهای ایرانی به دلیل عدم امضای FATF و تحریمهای آمریکا مورد قبول طرفهای خارجی نیست، پس دولت میتواند به این نحو ضامن این ضمانت نامه ها شود.
همه این موارد اشاره شده راهکارهایی نیست که نشود انجام داد. با توجه به اینکه سه نهاد مجلس ، دولت و قوه قضاییه از یک جناح سیاسی هستند به نظر می رسد هماهنگ سازی سیاستهای صادراتی به ویژه در بخش های یادشده نسبت به دوره های پیشین با سهولت و سرعت بیشتر ممکن است.