شاید کشور ما یکی از کشورهای بسیار استثنایی در حوزه تحصیلکردگان در گروه کشورهای با سن کم و همچنین در گروه کشورهایی می باشد که بیشترین فارغ التحصیل دانشگاهی را چه دختر و چه پسر نسبت به جمعیت خود دارد . مسئولان ذیربط مملکت در بکارگیری جوانان و تعیین جایگاه انها بسیار گفته و نوشته اند . نگارنده معتقد است که ما در این مورد کاملا موفق نبوده ایم و نه تنها این جایگزینی انجام نشده بلکه با خیل کارشناسان جوان در رشته های مختلف بیش از مورد نیاز کشور همچون مهندسی ، پزشکی ، اقتصاد ، علوم اجتماعی بوده ایم . در این نوشتار تلاش میشود که در حد امکان به دلایل این امر پرداخته شود .

بحث اصلی :
در این مورد بایستی به سوالات مهم ذیل پاسخ لازم و قانع کننده داده شود :
ایا روش کار پذیرش جوانان در دانشگاه در حد موجود منطقی است ؟ که ما در سال با فارغ التحصیلان بسیار زیاد مواجه هستیم .
ایا سطح اموزش لازم برای تربیت یک مهندس یا یک پزشک کارا با توجه به نرم های بین المللی در کشور ما همخوانی دارد؟ یا صرفا یک جوان در طول 4 سال و بیشتر تنها به فکر گرفتن یک مدرک دانشگاهی است .
در رشته های مختلف مهندسی و همچنین طب حد فاصل بسیار زیادی بین تعیین متخصص و مهندس متخصص وجود دارد که این دو شخص می توانند به درجات بالاتر ورود نماید در همه دنیا این حد فاصل به عنوان یک اصل مسلم مورد توجه سیستم اموزشی کشورهای پیشرفته قرار دارد و از ابتدا و ورود به دانشگاه قرار نیست همه با مدرک دکتری یا مهندسی از دانشگاه خارج شوند بلکه برای ان تخصص میانی (فی المثل برای کار مهندسی حد فاصل بین کارگر متخصص و مهندس طراح و مدیر) جایگاه های خاص خود را می بینند در کشور ما چنین نیست همه جوانان ما می خواهند عنوان مهندسی و دکترا برای ورود به مرحله بعدی زندگی خود داشته باشند . چرا در 4 دهه بعد از انقلاب جوانان کارشناس و متخصص ما جلای وطن کردند و تخصص و دانش خود را که از این کشور و در دانشگاه های این کشور و با پول و هزینه این ملت بدست اوردند و دو دوستی و ان هم با التماس و پس از عبور از موانع سخت تقدیم کشورهای بعضا پیشرفته نموده ایم.
عده ای از کارشناسان دولتی در مصاحبه ها و نشست ها تخصص ها را با دلار ارزیابی و می سنجند فی المثل ما برای تربیت یک مهندس از ابتدا تا انتها و با تجربه که وار کار عملی شود (حدودا 30 سال) و یا طبیب فلان مقدار دلار خرج کرده ایم و این مبلغ مبنای سیستم مقایسه ای قرار میگیرد و فاکتور زمان به هر یک از این گروه ها حداقل 20 سال برای تحصیل در دانشگاه ها و 10 سال برای تجربه در کار یعنی 30 سال برای هر مهندس یا طبیب به عنوان حداقل لازم است را چقدر قیمت گذاری می نماییم ؟ ایا می توانیم برای انها قیمتی قائل شد یا خیر؟
امید به اینده در جوانان برای ماندن در کشور خود و خدمت کردن تا چه میزان در ایران وجود دارد ؟ و آیا می توان برای ان یک امار عملی و رسمی ارائه نمود ؟ در طی این 4 دهه ایا جوانان ما بعد از فراغت از تحصیل و کسب تجربه توانسته اند در امور اجرایی مملکت و همچنین فضای دانشگاهی خود را نشان داده و بدرخشند ؟
هم اکنون جوانان تحصیلکرده ایرانی در کشورهای پیشرفته صنعتی جهان دارای چه جایگاهی از نظر علمی ، فنی و اقتصادی و حیثیتی قرار دارند ؟ و ایا این نکته تا چه میزان صحیح است که گردش پول ( Turn over ) در دست ایرانیان بیش از یک تریلیون دلار است ؟ ما برای ورود به برگشت این ذخیره ارزشمند انسانی که به هیچ وجه قابل اندازه گیری با دلار یا هر معیار مالی دیگری نیست چه راهکارهایی وجود دارد و وظیفه دولت چیست ؟
تمایل جوانان تحصیلکرده ما برای خروج از کشور و به اصطلاح فرار مغزها دارای چه عللی است ؟ اقتصادی ، سیاسی ، فرهنگی ، اجتماعی و نظایر ان و راهکار جلوگیری از ان به چه صورت است ؟
نگارنده با توجه به حرفه خود تمرکز خود را بیشتر بر روی کارهای مهندسی قرار داده است . ایا مهندسین ما قدرت وتوان انتقال دانش فنی از کشورهای پیشرفته را تنها با تحصیل در داخل ایران و بدون حضور در دانشگاه های معتبر بین المللی دارند ؟ به بیان روشن تر دانشگاه های ما به بلوغ علمی رسیده اند یا خیر ؟ قطعا مراد بنده اشاره به تنها زنده یاد دکتر مریم میزراخانی و نمونه های شاخص بین المللی نظیر این بانوی زنده یاد نیست . البته اگر فضای دانشگاهی ما شکوفا شود امثال این بانوی بزرگ را بسیار خواهیم داشت .
ایا هزینه ها و امکاناتی که ما برای تشویق دانشجویان من جمیع جهت هم در دوران تحصیل و هم برای اینده سازی انها صرف میکنیم با معیارها و استانداردهای بین المللی مطابقت دارد ؟
ایا ارتباط بین صنعت و دانشگاه در کشور ما با توجه به نرم های متداول بین المللی برقرار بوده است ؟ برای خلق تکنولوژی و پیشرفت درک دانش (Know ها ) فراهم است و اصولاچنین ارتباطی برقرار می باشد یا خیر؟
در سالهای اخیر با پیشرفت بسیار شگرف تکنولوژی در فضای مجازی بحث کارStart up ها شرکتهای دانش بنیان در کشور ما مطرح بوده و در این مورد قوانین لازم به منظور پشتیبانی از متفکرین و کار اندیشان بسیار ترویج یافته است تا چه میزان این موارد در سالهای اخیر موفقیت امیز بوده است ؟
در همه کشورهای پیشرفته شرکتها و غول های اقتصادی برای حضور در بازار رقابتی بسیار سنگین بین المللی چه در داخل و چه در خارج از کشور بخشی از درامد خود را (5 یا 6 % ) را صرف تحقیق و توسعه (R&D) می نمایند ایا شرکتهای ایرانی که با خیل عظیم مشکلات موجود در مسیر اجرای پروژه های خود مواجه هستند چنین امکانی را داشتند یا خیر ؟
قوانین و مقررات موجود کشور برای بازگشایی و فعالیت صحیح بخش خصوصی و شکوفا شدن کامل این بخش به کدامین دلیل تاکنون مغفول مانده است ؟ در این ارتباط دستورالعمل سند چشم انداز تا افق سال 1404 برای خصوصی شدن ارکان کشور ، قانون اصلاح سیاست های اصل 44 و قوانین بسیار دیگر در این حوزه به کدامین دلیل عملی نشده و بخش خصوصی نتوانسته است حضور فعال داشته باشد و هم اکنون ما مواجه به افول بخش خصوصی هستیم ؟
چرا از شروع پیدایش نفت بیش از 110 سال قبل در مسجد سلیمان که این زمان با پیدایش نفت در خاورمیانه بود ما نتوانستیم جایگاه خود را در بدست گرفتن تکنولوژی مربوط به بازار نفت بدست آوریم؟ و همواره به عنوان یک کالای خام و به منظور کسب درامد و هزینه نمودن ان در کشور فکر کرده ایم . گرچه در سالهای اخیر و به علت تحریم های موجود بحث وابستگی به نفت مطرح است؟ ولی تا رسیدن به عبور از سوخت فسیلی و تسلط و بدست اوردن انرژی های تجدید پذیر راه طولانی در پیش روی ما در بدست اوردن استانداردهای بین المللی است .چرا در این مسیر موفق نبوده ایم ؟ و از مسیر خودکفایی در امر خام فروشی فاصله بسیار داریم ؟
چرا ورود دانش در قالب how-know / Science و خلق و انتقال تکنولوژی در کشور ما و با وجود خیل عظیم متخصصان و دانشمندان برجسته که همواره در سطح جهان میدرخشیدند نتوانسته ایم جایگاه خود را تثبیت نماییم ؟ ایا در سیستم اموزشی ما فقدانی وجود دارد ؟
امروز تخمین زده می شود که بیش از 5 میلیون ایرانی تحصیلکرده و فرهیخته در علم و تکنولوژی و تولید کار و علاقه مند و دوستدار وطن در خارج از کشور و در اقصی نقاط دنیا حضور فعال دارند . نظام جمهوری اسلامی چه بستر و سیاستی برای ورود این ثروت عظیم را بایستی در پیش بگیرد ؟

نظرات نگارنده :
سوالات بنیادی در مورد حضور و تربیت نسل مدیر جوان در کشور ما قطعا به موارد و چالش های اشاره شده در قسمت فوق ختم نمیشود و برای هر یک از این سوالات بایستی پاسخ های بعضا معقول از منظرهای سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی جستجو نمود که پرداختن به انها در مجال این گفتار محدود نیست . علاقه مندان به این بحث می توانند نگارنده را در این حوزه راهنمایی و یاری دهند .
در ادامه تلاش شده است که به صورت مختصر به پاره ای از چالش های فوق پاسخ نوشته شود .
حضور کارشناسان و مهندسین توانمند ایرانی در بیش از 5 دهه در خارج از کشور بخوبی نشان داد که تحصیلکردگان ایرانی توانمند بوده و به راحتی توانستند جایگاه خود را در مجامع علمی و اجرایی باز نمایند و قطعا این کارشناسان به طریق اولی در کشور خود نیز خواهند توانست به شرط آنکه بستر ان اماده باشد .
متقابلا در داخل ایران عینا کارشناسان در پروژه های صنعت احداث من جمله صنعت نفت ، صنعت اب و سد سازی ، صنعت تونل سازی و سایر پروژه های کلان براحتی نشان دادند که قادر به انجام پروژه های داخلی هستند و شک و ابهامی در ان نیست .
نحوه جایگزینی مدیران جوان بحای مدیران قدیمی این نیست که کلا در یک فضای فعالیت پروژه ای یا مهندسی از جوانان تنها استفاده شود به باور نگارنده این امر منطبق با بدست اوردن اثر مطلوب نیست ما باید از مدیران با تجربه و توانمند قدیمی در فضای کسب و کار بدرستی استفاده نماییم و در هر بخش ، موسسه و شرکت ( دولتی و خصوصی ) با قبول یک فاصله عبورTransition کار را کلا دست جوانان بسپاریم از نگاه اینجانب مدیر 30 ساله تا 50 ساله مدیر جوان تا مدیر با تجربه از نظر فنی و اجرایی تلقی میشود این منطقه عبور 20 ساله بعنوان زمان حداقل در فضای فعالیت های چه دولتی و چه خصوصی است . در فضای تربیتی دولتی و خصوصی تفاوتهایی دارند نگارنده شاهد بوده است که در وزارت نفت در دو دهه گذشته برای تربیت مدیران برنامه ای توسط وزیر وقت نفت تدارک دیده شد که برای این گروه منتخب که تعداد انها قابل ملاحظه بود هم دوره های کارشناسی داخلی و هم دوره های کارشناسی خارج از کشور گذاشته شد . نگارنده در مقطعی با این گروه در مورد مسائل قراردادی بحث و مذاکره داشت . در بخش خصوصی فضا راحت تر است و در بخش R&D که در قسمت اول اشاره شد بخش خصوصی می تواند با دانشگاه ها و شرکتهای مهندسی حرفه ای علاوه بر گسترش R&D در شرکت نسبت به تربیت مدیران جوان همت گمارند متاسفانه در صنعت نفت کشور و در شرکتهای بزرگ موجود نمونه ای از این فعالیت ها یا دیده نمی شود یا اگر باشد بسیار نادر است .
دولت وظیفه مند است که در بالاترین سطح علاقه و تمایل خودتان برای ماندن در کشور به منظور تشکیل زیرساختهای کاری و خانوادگی همت جدی گمارد . ایجاد این امر به هیچ وجه دستوری نیست بایستی شرایط بنحوی ایجاد شود روح و روان مدیر جوان ایرانی برای ماندن و خدمت به نسل بعدی خود اماده باشد و هر یک از جوانان مدیر به ضرب المثل «دیگران کاشتند و ما خوردیم» «ماهم باید بکاریم برای ایندگانمان» معتقد بوده و به ان عمل نمایند. نگارنده با این ذهنیت در ایران مانده است و نزدیک به پنجاه و چند سال در فضای مهندسی خدمت می کند .
نگارنده اعتقاد دارد تجربیات بین المللی نشان داده است النهایه راه عبور برای ورود به اقتصاد ارام و حکمرانی خوب گرفتن دست بخش خصوصی و عبور از این چالش بزرگ با کوشش و پایداری بخش خصوصی است. با عنایت به ضوابط و الزامات حکمرانی خوب و بومی سازی نرم های بین المللی با مختصات حکمرانی در کشور می توان امیدوار به نگاه به اینده روشن در جامعه ایرانی و حضور ایران خواهیم بود . این اینده روشن قطعا از طریق بخش خصوصی قابل حصول و دستیابی است .