برای بررسی شرایط و راه‌های پیش رو برای گذر از بحران، به سراغ پیام باقری، نایب رییس سندیکای صنعت برق ایران و عضو هیات مدیره فدراسیون صادرات انرژی رفتیم. نایب رییس سندیکای صنعت برق ایران درگفتگو با خبرنگار نیروی «انرژی امروز» از تلاش سندیکای صنعت برق برای ایجاد تعامل با وزارت نیرو، لزوم ورود بخش خصوصی به حوزه صادرات برق و تمایل بخش خصوصی به مشارکت در انتخاب وزیر تاکید می‌گوید.

آقای مهندس باقری! در شرایط کنونی صنعت برق در چه جایگاهی قرار دارد و توسعه و خروج از رکود این صنعت چه اهمیتی دارد؟
صنعت برق به لحاظ توانمندی، جزو صنایع پیشرو و مقدم بر هر صنعت دیگری است؛ صنعت زیرساختی است و به‌نوعی زیرساخت تمام صنایع محسوب می‌شود.
هر صنعتی برای احداث نیاز به برق دارد؛ صنعت برق از این نظر ارجحیت دارد و مقدم بر تمام صنایع است؛ در سنوات اخیر با وجود شرایط سختی که کشور دچار آن شد، ما توفیقات زیادی در صنعت برق به دست آوردیم. صنعت برق، دوران جنگ، دوران تحریم و شرایط سخت را پشت سر گذاشته و امروز ظرفیت سازی‌ خوبی در صنعت برق اتفاق افتاده به گونه‌ای که بالغ بر ۹۵ درصد تجهیزات این صنعت بومی‌سازی شده و در داخل کشور ساخته می‌شود که افتخارآمیز است.
هم در بخش تولید، هم در بخش انتقال و هم در بخش توزیع، رشد زیادی را شاهد هستیم. ما جزو ۱۰ کشور سازنده سد و نیروگاه در دنیا هستیم و ایران جزو بزرگ‌ترین کشورهای سازنده توربین‌های نیروگاهی محسوب می‌شود.
کشورما به بیش از ۴۰ کشور دنیا صادرات خدمات فنی و مهندسی دارد و در ایران در حوزه صادرات، رتبه اول را با اختلاف فاحش نسبت به سایر صنایع داریم. صنعت برق متکی بر ارزش افزوده بالا است چراکه صنعتی هایتک است و تجهیزات با تکنولوژی بالاساخته می‌شوند، از این نظر هم تجهیزات برق با صادرات مواد خام و کالاهای واسطه‌ای متفاوت است.
با درنظرگرفتن مواد اولیه و توان مهندسی در تولید تجهزات برق، صادرات محصولات ارزش افزوده بسیار بالایی را برای کشور ایجاد می‌کند؛ این تفاوت بر اساس شاخص وزنی صادرات کالا قابل مشاهده است به گونه‌ای که ارزش افزوده در حوزه کالاهای برق حدود هشت دلار و در سایر صنایع بین ۱.۵ تا دو دلار است.
اشتغالزایی صنعت برق نیز چشمگیر است و به رفع بیکاری و کاهش این نرخ بسیار کمک می‌کند.
فعالین صنعت برق بازوان، پشتیبان و حامی بزرگ وزارت نیرو بودند؛ در سال‌های اخیر اقتصاد برق، وزارت نیرو را لطمه‌پذیرترین سازمان کرده است؛ این وزارت‌خانه دچار چالش شده چراکه بین قیمت تمام‌شده برق و نرخ فروش فاصله است و سوبسید نهفته در قیمت برق وجود دارد؛ این مساله باعث می‌شود که تراز مالی صنعت برق همواره منفی باشد و صنعت لطمه‌پذیر شده است.
در این راستا، تکیه‌گاه‌های مناسبی برای اصلاح اقتصاد برق وجود دارد که اجرا نشده است؛ بر اساس قانون هدفمندی یارانه‌ها مقرر بود که قیمت برق در طول برنامه پنجم توسعه به قیمت واقعی برسد اما این قانون اجرا نشد و بخش خصوصی پیامد آن را به دوش می‌کشد چراکه پس از انجام کار، از وزارت نیرو طلبکار می‌شود اما نمی‌تواند پول خود را دریافت کند.

بدهی وزارت نیرو به بخش خصوصی در حوزه برق چقدر است؟
هم‌اکنون بدهی وزارت نیرو به بخش خصوصی در حوزه برق اعم از نیروگاه‌دارها، سازندگان تجهیزات و پیمانکاران، حدود ۱۴ هزار میلیارد تومان است.
نکته مغفول‌واقع‌شده در سال‌های گذشته این است که شرکت‌ها برای تامین منابع مالی با توجه به اینکه مطالبات آنها پرداخت نشده و معوق شده، به بازار مالی و بانک‌ها مراجعه کردند و با نرخ گران و بیش از ۳۰ درصد سود، تسهیلات گرفتند تا هزینه‌های جاری خود را پوشش دهند و حقوق و هزینه‌های بالاسر را پرداخت کنند؛ از سوی دیگر این شرکت‌ها مجبورهستند سود تسهیلات را به بانک پرداخت کنند و گاه در صورت تاخیر در پرداخت ممکن است جریمه شوند و خسارت دهند.
ما به ازای این مطالبات معوقه‌ای که دریافت نشده و خسارات ناشی از تاخیر پرداخت مطالبات، جایی در وزارت نیرو محاسبه نمی‌شود. ممکن است در پی خسارات ناشی از پرداخت مطالبات، ضمانت‌نامه‌ها و املاک شرکت‌ها توقیف شود و هیچ یک از این موارد جبران نمی‌شود؛ در سال‌های گذشته هم مطالبات معوق باقی مانده و هم خسارات ناشی از آن محاسبه نمی‌شود. امیدوارم در دولت دوازدهم و با آمدن وزیر نیرو، این بحث را به سرانجام برسانیم و بخشی از ضرر وزیانی که به این صنعت وارد شده جبران شود.
اما با همین شرایط سختی که فعالین بخش خصوصی در عرصه صنعت برق با آن مواجه بودند، هیچ تعهدی را نادیده نگرفتند و به همین دلیل امروز مردم از نعمت برق برخوردارند؛ خوشبختانه حتی در ایام پیک مصرف برق در تابستان با خاموشی‌های برنامه‌ریزی شده مواجه نبودیم و همه این موارد به دلیل حمایت‌های بخش خصوصی و انجام تعهدات است؛
بخش خصوصی را باید مورد توجه قرار داد؛ در صحبت‌های مقامات کشور از رییس جمهور تا سایر مسوولین به بخش خصوصی توجه می‌شود اما این امر در عمل نیز باید محقق شود و به این بخش بها داده شود به ویژه در صنعت برق که بخش خصوصی توانمند بوده اما امروز به دلیل مشکلات مذکور تضعیف شده و نیاز به کمک برای رفع مشکلات دارد.
در تصمیمات اخیر وزارت نیرو شاهدیم که شرکت توانیر به تازگی اعلام کرده به طرح‌های جدید احداث نیروگاه تولید پراکنده مجوز داده نشود؛ ارزیابی شما نسبت به این تصمیم چیست؟
این تصمیمات مستلزم انجام کار کارشناسی دقیق است و لازم است حتما نظر بخش خصوصی را نیز در این موارد جویا شوند. بسیاری از فعالین بخش خصوصی در حوزه تولید فعالیت می‌کنند، حتی یکی از ابلاغیه‌های دولت یازدهم بر اساس ظرفیت‌های ماده دو و ماده سه قانون بهبود مستمر محیط کسب و کار بر لزوم مشارکت بخش خصوصی و سندیکا در تصمیم‌گیری‌هایی از این دست، تاکید دارد تا نتیجه تصمیمات هم کارشناسی شود و هم مورد رضایت تمام فعالان عرصه برق باشد