مقدمه :

«مدیریت پراکنده» یا «پراکندگی مدیریت» در مقابل سیستم «مدیریت یکپارچه / مدیریت پایدار» در کشور ما و در قالب فعالیت های اجتماعی کاملا به چشم میخورد و در هر موردی که ورود میشود با عدم کفایت موضوع مدیریت کارامد مواجه می شویم . نگارنده در مورد مسئله مدیریت تاکنون مطالب به نسبه زیادی در فضای مجازی ، کنفرانس ها ، سمینارها تقدیم نموده است . اخیرا نگارنده با لیست متجاوز از 100 شورای عالی فعال در کشور مواجه شده که انتظار چنین لیست طویلی را نداشته و او را بران داشت که با نقد و یادداشت کوتاهی به عوامل مختلفی که در سیستم مدیریت یکپارچه / پایدار کشور اثر دارد ورود نموده و انرا روی میز بحث و گفتگو قرار دهند .

بحث اصلی :

جوامع بشر از همان شکل گیری و خروج از زندگی غارنشینی با تشکیل اجتماعات کوچک نیاز به مدیریت اداره جامعه خود را نمودند و بران پافشاری داشتند . هم اکنون در میان قبائل افریقایی که احتمالا در قلب جنگل های امازون و بصورت کمون های کوچک زندگی میکنند و زندگی بدوی 1000 سال پیش را دنبال میکنند یک رئیس قبیله به منظور اعمال مدیریت و حفظ جامعه انها حضور دارد . جوامع مختلف بشری متقابلا از دوران بسیار دور که در کنار رودخانه ها شکل گرفتند اجبارا از مدیریت استفاده نموده و انرا به کار بستند . در کشور ما و در بیش از 2500 سال قبل و با ورود و اسکان قبائل مختلف به ایران زمین مدیریت در فضای گسترده را شکل دادند و ما به سهم خود طلایه دار داشتن مدیریت در جهان هستیم . در پیامد وجود یک مدیریت بالا و روشن پیشرفت جوامع بشری در محورهای اقتصادی ، صنعتی ، اجتماعی ، سیاسی ، نظامی و بقیه امور شکل گرفت . بدون تردید چنانچه ما به اصل مدیریت توجه ننماییم و بخواهیم بدون یک مانیفست یا پلان راه امورمان را اداره کنیم به قطع و یقین در کوتاه مدت و با نگاه روزمرگی امور کارمان را جلو ببریم قطعا محکوم به شکست خواهیم بود . نگارنده وقتی از کلمات مدیریت یکپارچه و پایدار صحبت میکند دو نگاه متفاوت را دنبال می نماید.

اول :

مدیریت یکپارچه : (Integrated management system) به بیان ساده به مدیریتی اطلاق میشود که اجزای جامعه مورد مطالعه دارای مشخصات یکنواخت و یا حداقل در حد 85 - 90 % و در غایت امر 100 % شباهت به این اجزا را دارند که به یک عامل مهم برای بستن این اجزا و یکپارچگی نیاز است ان مدیریت است. مانوس ترین تشابه این امر وجود بند تسبیح در مقابل اجزای ان یعنی دانه های تسبیح است به عبارت روشن تر بدون مدیریت یکپارچه یعنی وجود بند محکم تسبیح عینیت ندارد .

دوم : مدیریت پایدار : (Sustainable management system)

قطعا مدیریت در کار موقعی پاسخگو میباشد که با توجه به اهداف و ماموریت های موضوع ان تداوم بصورت روشن حفظ شود. البته این به معنای این نیست که مدیریت اولیه بدون تغییر باقی بماند ما اعتقاد به بروز رسانی مدیریت با توجه به عوامل درون ساختاری و برون ساختاری ان . فی المثل در مورد بحث حاضر این گفتار ، با حضور بیش از 100 شورای عالی با اهداف و یا ماموریت های بعضا کاملا متفاوت در کشور مواجه هستیم و در طول سالیان متمادی و با گذشت تغییرات عمده در سیستم داخلی کشور و همچنین تغییرات جهانی تداوم ان را حفظ نموده ایم و به تغییر ان کمتر اندیشیده ایم . شورا و شورای عالی: به بیان ساده شوراها گونه‌ای از نهادها هستند و نقش انها معمولاً به عنوان فراهم آوردن محلی برای گردآمدن صاحب‌نظران در مورد یک موضوع و مشورت بر سر موضوع مورد توجه است. تصمیمات گرفته‌شده در شوراها در بسیاری موارد از نظر قانونی ممکن است الزام اجرایی داشته باشد. به شورایی که از نظر اهمیت بالاتر از چند شورای دیگر قرار بگیرد «شورای عالی» اطلاق می‌شود. در لیست تهیه شده توسط مرکز پژوهش های مجلس ( بطور غیر رسمی ) که به ضمیمه تقدیم شده است . از انواع و اقسام شوراهای عالی با محوریت فعالیت های اصولی درکشور در قوای مقننه ، مجریه ، قضاییه و شوراهای نظامی حکایت دارد. بعضی از شوراهایی که هم اکنون در فضای کشور فعالند من جمله شورای پول و اعتبار مصوب خرداد سال 1339 ، شورای حفاظت از محیط زیست مصوب سال 1346 ، شورای عالی اقتصاد مصوب سال 1351 و لایحه اداره امور بانکها مصوبه سال 1358 و الی اخر تا شرایط حال کشور بوده است و تا به امروز ادامه دارد و ظاهرا تفکر و قصدی برای بازخوانی، اصلاح و ادغام انها بصورت جدی نبوده است . در هر یک از این شوراهای عالی و بر اساس تعریف اجمالی اولیه انها از سه قوه مختلف کشور شخصیت هایی در حد وزیر ، معاون وزیر ، کارشناسان و صاحب نظران دیده میشود . طبعا هر شورایی به روال معمول دارای فرایندهای اجرایی و وظایف خاص خود ( اساسنامه ) را داشته و به نظر میرسد در این اساسنامه 4 مرحله مشخص چشم انداز (Vision) ، ماموریت (Mission ) ، استراتژی( Strategy & Policy ) ، کنترل و نظارت( Auditing ) بایستی تعریف و پیگیری شده باشد که توسط دبیرخانه منسجم هر یک از انها کنترل و اداره خواهد شد . بحث اصلی این یادداشت جهانی از این مرحله به بعد شوراها است که ممکن است در امور مالی چند کشور چند شورای عالی بصورت جداگانه حضور داشته باشند که صاحب منصبان سه قوه در ان وجود دارند ولی عملکرد این شوراها بر بخش های مهم جامعه و سایر شوراهای مندرج در این لیست کاملا اثرگذار است . لذا از نگاه نگارنده چناچه مدیریت پراکنده یا پراکندگی مدیریت به جای مدیریت یکپارچه / پایدار در ان حاکم نباشد. بایستی حداقل به موارد ذیل توجه و برای انها راهکار اندیشیده شود : ایا قوانین مربوط به 60 سال گذشته که بنحوی هم اکنون در قالب این شوراهای عالی جاری است با توجه به تحولات موجود نیاز به اصلاح نداشته ، این نمونه ها بیشتر در قوانین مالی کشور دیده شده است که قوانین قبل از انقلاب هنوز پایدار است . اخیرا با نمونه مشابهی در مورد تغییر و بازخوانی دستورالعمل های سازمان تامین اجتماعی مواجه شدیم که قانون اولیه ان در قبل از انقلاب و در سال 1354 شکل گرفته بود و با الحاقیه های متعدد و همچنین حل اختلافات بین کاربران با مراجعه به دیوان عدالت اداری در یک مجموعه در طول 45 سال توسط سازمان تامین اجتماعی در 22/12/1399 منتشر گردید که متاسفانه این سند و بعد از انتشار ان دارای نواقص است که توسط اتاق تهران نقدی بر ان بعد از گذشت چند ماه برای معاون اول ریاست جمهوری وقت ارسال شد البته شورای عالی تامین اجتماعی نیز در این گروه 100 شورایی دیده میشود و مشخص نیست که شورای عالی تامین اجتماعی که در سال 1350 تشکیل شده بود چه نقش کلیدی در مورد اصلاح این قانون که منتج به بازخوانی ان در بعد از 45 سال گردیده است داشته است. ایا توسط مسئولان محترم و حاضر در این شوراها عملکرد میدانی انها مورد بررسی قرار گرفته است و ارتباط ان با سایر شوراهای مرتبط درجه اول و یا درجات دیگر انجام شده است ؟ ایا در کشور مرکزیتی برای نظارت بر کارکردهای بیش از 100 شورای عالی با یکدیگر به منظور جلوگیری از موازی کاری اثرگذاری و اثرات بعضا نادرست انها بر یکدیگر و یا موضع گیری که در جهت حذف اهداف هر یک از انها صورت گرفته است ؟ ملاحظه می شود که این شوراها در کلیه امور جاری کشور بدون استثنا دخالت دارند و عدم کارایی صحیح انها در ارتباط با یکدیگر می تواند ضایعه افرین بوده و موجب اتلاف انرژی و وقت کشور گردد .

نتیجه گیری

همانطور که در مدخل نوشتار اشاره شد هدف از تقدیم این نوشتار کوتاه اهداف ذیل توسط نگارنده دنبال شد . ایا در شرایط حال به بیش از 100 شورای عالی در کشور نیاز است ؟ و ایا نبایستی به جهت سهولت در اجرا و جلوگیری از پراکندگی پاره ای از انها در هم ادغام شوند ؟ ایا نیاز به یک تعریف و تعیین یک مرکز هدایت کننده برای هم پوشانی و کنترل عملکرد گروه 100 شورای عالی نیاز است؟به نظر میرسد اجرای بند 1 فوق از الزامات بوده و بایستی توسط مسئولان ذیربط به ان توجه ویژه شود . پیشنهاد دارد که این نوشتار کوتاه بعنوان باز کردن باب و مدخل پیگیری موضوع تلقی شده و کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران نسبت به رئوس بعضی چالش ها ( نه محدود به انها ) که در این نوشتار تقدیم شد یک مطالعه همه جانبه به منظور بازخوانی و اصلاح گروه 100 شورای عالی به عمل اورده و از کارشناسان ذیربط به جهت بحث و مذاکره در این مورد استفاده لازم بعمل اید و نتیجه تحلیل ها را به مقامات ذیربط در سه قوه ارائه نماید . این مطالعات میتواند با جزییات به نقاط قوت و ضعف گروه 100 شورای عالی عملکرد منفی و موازی انها بر یکدیگر تمرکز نموده و راهکارهای لازم در مورد ادغام یا اصلاح متون اساسنامه انها ارائه شود . امید است که این نوشتار کوتاه باب بحث و مذاکره را برای ادامه کار فراهم اورد .

لیست گروه های شوراهای عالی در کشور این فهرست شوراهای عالی برای تصمیم گیری در کشور است.

1-شورای عالی انرژی2-شورای عالی آمار3-شورای عالی آب4-شورای عالی خرما5-شورای عالی هنر 6-شورای عالی امنیت ملی7-شورای عالی انرژي اتمي8-شوراي عالي پول و اعتبار9-شوراي عالي فولاد 10-شوراي عالي طنز11-شوراي عالي اقتصاد‏12-شورای عالی قرآن13-شورای عالی تصادفات14-شورای عالی صادرات15-شورای عالی حوزه های علمیه16-شورای عالی صنایع 17-شورای عالی گمرک18-شورای عالی حفاظت محیط زیست19-شورای عالی صنایع دریایی20-شوراي عالي استاندارد21-شوراي عالي استانداری 22-شورای عالی استان‌ها ‏23-شوراي عالي بیمه24-شورای عالی ثبت24-شورای عالی سپاه26-شوراي عالي بورس26-شورای عالی اشتغال28-شورای عالی جوانان29-شوراي عالي حج و زیارت30-شورای عالی انقلاب فرهنگي31-شورای عالی حفاظت آثار باستانی32-شورای عالی اقیانوس شناسی کشور33-شورای عالی شوراي عالي زیست فناوری‏34-شورای عالی مناطق آزاد تجاری–صنعتی35-شورای عالی سازمان بنادر و کشتریانی36-شورای عالی نقشه‌برداری کشور37-شورای عالی هماهنگی ترابری38-شورای عالی صنعت دریانوردی39-شوراي عالي فناوری اطلاعات40-شورای عالی فرهنگ و هنر41-شورای عالی عمران مرزها 42-شوراي عالي بهداشت‏43-شورای عالی سلامت44-شورای عالی معادن45-شورای عالی اوقاف46-شورای عالی ورزش47-شورای عالی اداری48-شورای عالی بانک‌ها49-شورای عالی مالیاتی50-شورای عالی عشایری51-شورای عالی الکترونیک52-شورای عالی دفاع و امنیت53-شوراي عالي اجرایی بهداشت54-شورای عالی طرح‌های انقلاب‏55-شورای عالی برنامه ریزی کشوری پیشگیری از عفونت HIV56-شورای عالی سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی57-شورای عالی هماهنگی صادرات خدمات فنی و مهندسی58-شورای عالی نظارت بر دفتر خدمات حقوقی بین المللی59-شورای عالی حمایت از انقلاب اسلامی مردم فلسطین‏60-شورای عالی ستاد مبارزه با قاچاق و مواد مخدر61-شورای عالی گسترش و نوسازی صنایع ایران62-شورای عالی صندوق توسعه کشاورزی ایران63-شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری64-شورای عالی توسعه صادرات غیر نفتی65-شورای عالی اطلاعات و جهانگردی66-شورای عالی ایرانگردی و جهانگردی‏67-شورای عالی انرژی اتمی68-شورای عالی برنامه ریزی69-شورای عالی اطلاع رسانی70-شورای عالی سرمایه گذاری71-شورای عالی تامین اجتماعی72-شورای عالی شرکت‌های دولتی73-شورای عالی هواپیمایی کشوری74-شورای عالی کمیته ملی المپیک75-شورای عالی رفاه و تامین اجتماعی‏76-شورای عالی اجرای سیاست‌های اصل ۴۴77-شورای عالی شرکت ملی نفت ایران78-شورای عالی فرهنگ و آموزش عالی79-شورای عالی پشتیبانی سواد آموزی80-شورای عالی موسیقی صدا و سیما81-شورای عالی انفورماتیک کشور82-شورای عالی آموزش و پرورش83-شورای عالی توسعه قضایی84-شورای عالی فضایی‏85-شورای عالی تهیه کنندگان86-شورای عالی پژوهش ‌های علمی کشور87-شورای عالی کمیسیون ملی آیسسکو88-شورای عالی بررسی و تعیین الگوی مصرف 89-شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور90-شورای عالی هماهنگی آموزش فنی و حرفه‌ای91-شورای عالی برنامه ریزی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری‏92-شورای عالی فضای مجازی 93-شورای عالی نظارت و بازرسی94-شورای عالی مبارزه با جرم پولشویی95-شورای عالی قطب‌های علوم پزشکی96-شورای عالی استیناف فدراسیون فوتبال97-شورای عالی امور ایرانیان خارج از کشور98-شورای عالی امنیت فضای تبادل اطلاعات‏99-شورای عالی خاک100-شورای عالی آموزش‌های علمی – کاربردی101-شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا102-شورای عالی پیشگیری از تخریب و تصرف اراضی و منابع طبیعی به قلم مهندس رضا طبیب زاده