کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران که از جلسات گذشته خود، آسيب‌شناسی بازار عراق را آغاز کرده بود، در چهاردهمین نشست خود نیز بررسی این موضوع را ادامه داد. در این نشست فرصت‌ها و تهدید‌های فعالان اقتصادی ایرانی در بازار عراق مورد واکاوی قرار گرفت و بر ضرورت توجه فعالان اقتصادی و دولت به این بازار تاکید شد.

چراغ خاموش کمیسیون مشترک ایران و عراق
در ادامه، سید حمید حسینی، عضو هیات رییسه و دبیرکل اتاق مشترک ایران و عراق، گزارشی تحلیلی درباره بازار عراق و جایگاه فعالان اقتصادی ایرانی در این بازار ارائه کرد. او با اشاره به اینکه صادرات عراق در سال 2017 معادل 56 میلیارد دلار و واردات آن 36 میلیارد دلار بوده است، ادامه داد: هند، کره‌جنوبی، چین، یونان و ایتالیا به عنوان پنج مقصد نخست صادراتی عراق شناخته می‌شوند. هم‌چنین به ترتیب کشورهای چین، ترکیه، ایران، امارات و روسیه نیز بیشترین سهم را در بازار عراق به خود اختصاص داده‌اند. چنانکه چین، 23.5 درصد، ترکیه 23 درصد، ایران 20 درصد و امارات 17 درصد این بازار را تصاحب کرده‌اند.
حسینی سپس به مبادلات تجاری ایران و عراق پراخت و گفت: در سال 1396، ایران معادل شش میلیارد و 425 میلیون دلار به عراق کالا صادر کرده و در مقابل 77 میلیون دلار از این کشور کالا وارد کرده است. پنج کالای عمده صادراتی ایران به عراق نیز شامل قطعات توربین‌های بخار، پنیر، بستنی، ورق و کاشی بوده است.
او افزود: عمده صادرات غیرنفتی ایران به عراق طی سال‌های گذشته، کالاهایی چون، سیمان، کولرهای آبی، رب گوجه فرنگی، پنیر، بستنی، ماست و برخی محصولات کشاورزی نظیر گوجه‌فرنگی و سیب بوده است.
او در ادامه، چالش‌های موجود در روابط تجاری ایران و عراق را مورد اشاره قرار داد و گفت: كميسيون عالي دو کشور از سال ٩٣ تشکیل نشده و کمیته مشترك همكاري‌هاي اقتصادي و بازرگاني نیز از سال 91 تشکیل جلسه نداده است. بي‌ثباتي در قوانين و مقررات، به ویژه قوانين متغير گمرکي و يكسان نبودن تعرفه‌ها و رويه‌هاي گمرکي در مرزهاي ورودي، فراهم نبودن زيرساخت‌هاي بانكي، بيمه‌اي و آزمايشگاهي، عدم آشنايي با تجار و صنعتگران معتبر و خوشنام عراق، محيط نامساعد كسب و كار در عراق و نبود دروازه مشترك تجاري و عدم عضويت گمرک عراق در كنوانسيون‌هاي بين‌المللي (تير) و ورود موقت كالا از جمله این مشکلات است.

ضرورت لغو روادید میان ایران عراق
دبیرکل اتاق مشترک ایران و عراق در ادامه، راهکارهایی را هم برای ارتقای سطح مناسبات تجاری دو کشور پیشنهاد کرد و گفت: لغو روادید میان دو کشور، یکی از مهمترین راهکارها برای بهبود روابط تجاری است. همچنین عقد قرارداد تعرفه ترجيحی، يكسان‌سازی استاندارد كالايی و خدمات، تشكيل شركت‌های حمل‌ونقل و شركت‌های فنی و مهندسی مشترك، برقراری رابطه بانكی و بيمه‌ای بين دو كشور، ايجاد دروازه مشترك تجاری، همكاری و مشاركت دو كشور در راه‌اندازی و تاسيس فروشگاه‌های زنجيره‌ای و واحدهای توليدی و صنعتی، برنامه‌ریزی و زمانبندي جهت نشست‌هاي منظم بين دستگاه‌هاي دولتي دو كشور خصوصاً گمرک، استاندارد، بهداشت، مرزباني و استانداران مرزي می‌تواند به توسعه همکاری‌ها کمک کند.
این عضو هیات رییسه اتاق مشترک ایران و عراق از راه‌اندازی قریب‌الوقوع مرکز خدمات تجاری در بصره خبر داد و گفت: شرکت‌های علاقمند می‌توانند سوئییت‌های اداری و اقامتی این مرکز را در اختیار بگیرند. ضمن آنکه بهتر است شرکت‌های ایرانی از طریق بصره وارد بازار عراق شوند. همچنین به دنبال آن هستیم که اتاق مبادله اظهارنامه برای بازار عراق ایجاد کنیم. اتاق ایران و عراق در عین حال، کتابچه‌ای از اطلاعات مورد نیاز برای سرمایه‌گذاری در عراق تهیه کرده است که می‌تواند مورد استفاده فعالان اقتصادی قرار گرد.
او با اشاره به اینکه اکنون، حدود 10 سازمان در مورد عراق تصمیم‌گیر هستند، ادامه داد: برای ایجاد وحدت رویه، پیشنهاد کردیم که ستاد یا اتاق فکری از نمایندگان این نهادها و بخش خصوصی ایجاد شود و هر تصمیمی در مورد عراق توسط این ستاد اتخاذ شود.

کمک دولت به صادرکنندگان خدمات
آرش شهرآیینی نیز با اشاره به حمایت‌های دولت از صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی گفت: دولت در سال 1394، پس از آنکه این شرکت‌ها در عراق با مشکلاتی مواجه شدند، 200 میلیون دلار وام بدون هرگونه وثیقه و اعتبارسنجی به آنها اختصاص داد. همچنین نرخ پوشش ریسک صادرات به عراق به یک درصد در سال کاهش یافت.
راسخ نیز به این نکته اشاره کرد که بخش خصوصی نباید در انتظار کمک‌های دولتی بنشیند و باید امور خود را مورد پیگیری قرار دهد. او گفت: اگر غفلت کنیم، بازار عراق را نیز مانند بازار‌های CIS از دست خواهیم داد.

تشکیل کنسرسیوم برای عبور از چالش کمبود نقدینگی
رضا مونسان نیز که از اتاق مشترک ایران و عراق در این نشست حضور یافته بود، گفت: رویکرد عراق به سوی جذب سرمایه‌گذاری است. اگر رویکرد فعالان اقتصادی ایرانی نیز مشارکت در پروژه‌های پیمانکاری در این کشور باشد، فرصت بسیاری در عراق نهفته است. چالش ما این است که اکنون با کمبود نقدینگی مواجه هستیم. راهکاری که برای حل این مساله وجود دارد، این است که کنسرسیومی تشکیل شود که انتقال سرمایه نقد به این کشور را به حداقل برساند و عمده آورده آن توان فنی و مهندسی باشد. چنانچه این ایده عملیاتی شود، به الگوی مناسبی تبدیل خواهد شد.
او همچنین با اشاره به نیاز عراق به احداث واحدهای مسکونی، صنعت ساختمان در این کشور را فرصت مناسبی برای فعالان اقتصادی ایرانی توصیف کرد.
محمدرضا گنجی که از انجمن فرآورده‌های لبنی کشور در این نشست حضور یافته بود، این پیشنهاد را مطرح کرد که در مرکز خدمات تجاری که قرار است توسط اتاق مشترک ایران و عراق راه‌اندازی شود، به جای شرکت‌ها، انجمن‌ها حضور پیدا کنند. او همچنین گفت که انسداد مرزهای مشترک با عراق در مناسبت‌های مذهبی، ضرر و زیان‌های بسیاری را متوجه شرکت‌های لبنی که محصولات آنان فسادپذیر است می‌کند. گنجی از مشکلات تامین ارز برای حضور در نمایشگاه‌های تخصصی عراق نیز سخن گفت.
دبیرکل اتاق مشترک ایران و عراق هم با بیان اینکه طرح‌ها و برنامه‌های بسیاری برای توسعه بازار عراق وجود دارد، ادامه داد: برای اجرای این طرح‌ها با کمبود منابع مواجه هستیم. نه ویترین شرکت‌های ایرانی در عراق مطلوب است و نه مدل تجاری ایرانی‌ها در این کشور روزآمد است. اما در حال تلاش هستیم تا ارتباط تجار ایرانی و عراقی را متصل کنیم. همچنین روی پیوند صنعتی به شدت فعال هستیم.

در پایان این نشست، محسن بهرامی ارض اقدس نیز در جمع‌بندی موارد مطرح شده گفت: در حوزه سیاسی باید از وزارت امور خارجه درخواست کنیم که نسبت به انعقاد موافقتنامه‌های همکاری، برگزاری کمیسیون مشترک و تسهیل صدور ویزا یا لغو آن میان دو کشور اقدام کند.

رئیس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران تهران افزود: همچنین تنظیم تعرفه‌های ترجیحی، توسعه فروشگاه‌های زنجیره‌ای، توسعه همکاری‌های فعالان اقتصادی دو کشور، حمایت اتاق ایران و اتاق تهران از اتاق مشترک ایران و عراق برای پیاده‌سازی برنامه‌های توسعه‌ای باید مورد تاکید و پیگیری کمیسیون قرار گیرد. بازار عراق فرصت مناسبی برای توسعه صادرات کالاهای ایرانی است که نباید از دست برود. کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران مشکلات صادرکنندگان به عراق را در جلسات بعدی نیز مورد توجه قرار خواهد داد.