ایا در جامعه ایرانی فرهنگ صرفه جویی در مصرف به احاد جامعه یاداوری و تعلیم داده می شود ؟
ایا به جامعه گفته می شود که در هر موردی از نقاط مصرف که حتی ما هیچ گونه کمبودی نداریم و به وفور در اختیار ما هست باز بایستی در مصرف اب ، خاک ، هوا در زمین و دریا صرفه جویی کنیم ؟
ایا این مساله بایستی از دوران کودکی ، نوجوانی و جوانی توسط خانواده و سایر مسئولان تعلیم و تربیت به فرزندان ما اموزش داده شود ؟
نقش بخش خصوصی و بخش غیر خصوصی (دولتها) چقدر در این امر موثر است و کدام یک بیشتر در این امر سهیم و مسئولند؟
ایا در کشور ما مدیریت مصرف مدیریت شناخته شده ای برای احاد جامعه بخصوص مسئولان نظام است ؟

بحث اصلی
1. ما در اسیا و در منطقه خاورمیانه و در ناحیه نیمه خشک و بیابانی قرار داریم . میزان بارش کشور در سال در حد زیر220 میلی متر در ایران در سالیان متمادی ثبت گردیده است که این رقم شاید ثلث بارش متوسط بین المللی در دنیا باشد . البته در مناطق شمالی ایران بالاخص در استان های گیلان و مازندارن به علت شرایط خاص اب و هوایی و جنگلی میزان بارش در سطح بالای متوسط بین المللی است که این منطقه شاید چند درصد در کل مساحت ایران باشد .
2. در این مقاله هدف بر این نیست که کلیه عوامل و چالش های اصلی را در این حوزه را مورد مداقه و بررسی قرار دهیم . تنها در حد و حوصله اجمالی و با توجه به اهمیت ان در کنترل خواسته ها و نیاز جامعه و بالاخص اثرگذاری این امر در مسائل اجتماعی به عنوان وظیفه قانونی دولت ها و خانواده برای احاد جامعه به ان می پردازیم.
3. با توجه به شرایط خاص مملکت ما ایران محدودیت های جدی که در مورد اب و خاک روبرو است صرف نظر از توصیه های شرعی ، اخلاقی و اجتماعی وظیفه تک تک ما این است که از اسراف داده ها و نعمات خدادادی به شدت حساس و از ان محافظت نموده و منتظر اعمال قوانین بازدارنده برای جلوگیری از خلاف تک تک ما نباشیم . در رسیدن به این مساله چه کسانی دارای نقش اصلی هستند؟
1-3- به تحقیق می توان گفت که نقش خانواده و اموزش در دوران کودکی و نوجوانی در مورد صرفه جویی و جلوگیری از اسراف کودکان و نوجوانان نقش اساسی و کلیدی دارد . خانواده بالاخص مادر که در اوقات بیشتر با فرزندان در سنین پایین صرف میکند، بایستی توجه خاص در این مورد بنماید . متاسفانه در پاره ای از خانواده های متوسط و بالاتر از متوسط، اسراف توسط کودک نه تنها مضموم نیست بلکه با نگاه به اینکه بچه در دوران کودکی بایستی همه چیر در اختیار داشته باشد تا این مساله با نگاه به اینکه ( بچه عقده ای بار نیاید ) ملاک است . این نگاه بزرگترین و شاید بدترین نگاه به تربیت فرزند است و بدون شک این نگاه موجب دگرگونی در جوانی و تشکیل خانواده خواهد بود در فرهنگ جوامع پیشرفته غربی این روش کلا منع می شود .
2-3- در دوران نوجوانی و جوانی که فرزند از خانواده منفک و در اجتماع دبستان و دبیرستان حضور دارد و با لوازم و تاسیسات عمومی متعلق به دولت یا بخش خصوصی در محل های اموزشی مواجه است ، به شدت نیاز به تقویت نگاه جلوگیری از اسراف و تبذیر به انها احساس می شود. در این مورد نقش کلیدی بر عهده معلمان و مدیران است قطعا جا دارد برای تقویت این دیدگاه ها کلاس های خاص اموزشی در این حوزه تدارک دیده شود .
3-3- مرحله خانواده و ورود به جامعه . در این دوران جایگزینی نقش دولت بسیار شفاف و روشن است . افراد جامعه از فرهنگ های مختلف با سطح اموزش متفاوت در اقصی نقاط ایران عزیز در حوزه مصرف حضور دارند که داشتن یک نقشه راه مدون برای این امر بسیار خاص و مورد نظر است .
4-3- نقش قوای سه گانه بالاخص قوه مجریه در این حوزه نقش کلیدی است .
5-3- خوشبختانه در سالهای اخیر ورود Media و حوزه مجازی در این حوزه نقش اساسی ایفا میکنند. قطعا Media ای که در دست دولت منحصرا قرار دارد می تواند دارای اثر تعیین کننده ای برای شنوندگان ، بینندگان و مخاطبین داشته باشد و این ارگان میتواند در بهینه مصرف کردن اب و برق (انرژی ) نقش اساسی بازی کند که در ادامه به ان پرداخته خواهد شد .
6-3- یکی از چالش های جدی در اجرای پروژه های بهینه کشور قطع ارتباط عملی بین بخش های مختلف مهندسی کشور من جمله دانشگاه ها و همچنین شرکت های دانش بنیان در بخش اجرا چه در سیستم کارفرمایی و چه در سیستم خصوصی است گرچه این ارتباط در سالهای اخیر برقرار گردیده است ولی بایستی اعلام نماییم تا کامل شدن این حلقه پاره شده راه درازی با توجه به تجربیات بسیار ارزشمند کشورهای پیشرفته صنعتی در استفاده از Know ها / knowledge / Engineering در پیش داریم و سال جاری با نام توانمند کردن شرکتهای دانش بنیان توسط مقام معظم رهبری تعیین شده است .

7-3- مدیریت کلام نظام : در جای جای قانون اساسی جمهوری اسلامی من جمله اصل 31 ، 43 و 50 با اشارات مستقیم به حفظ محیط زیست تامین نیازهای اساسی جامعه من جمله مسکن ، خوراک ، بهداشت ، پوشاک ، اموزش و پرورش و امکانات لازم برای تشکیل خانواده از ستونهای استوار اقتصاد جمهوری اسلامی ایران می باشد . قطعا برای حفظ این مسائل اول نیاز به اموزش در حوزه مسئولان کارفرمایی و بعد از ان اموزش در حوزه احاد جامعه و خانواده ها می باشد .

اول : اموزش به کارمندان و مدیران دولتی :
1. در شرایط موجود در دروس مهندسی ، مدیریت و اقتصاد به مساله صرفه جویی با عنوان خاص ان و به صورت مشخص کمتر پرداخته شده است . ایا نیاز به ورود اموزش های تخصصی در سطح بخش های اجرایی کشور در این مورد وجود دارد .
2. مدیری که فی المثل مسئولیت حفظ اب و خاک این مملکت را در اختیار دارد به عامل صرفه جویی و بهینه کردن مصرف اب وبرق و بطور اعم انرژی می اندیشد ؟
3. ایا قوانین ما روشن و دارای نقش بازدارندگی از اسراف و تبذیر میباشد ؟
4. ضابطین کنترل قوه قضاییه و نیروهای مرتبط مثل شهرداری ها و نیروهای نظامی و نظایر ان مشرف به
این مسائل هستند و در این حوزه قدم عملی بر می دارند ؟
5. در علم مدیریت و مهندسی ما باییستی با توجه به سوابق و امارهای عملکردی گذشته کشور من جمله شرایط اب و هوایی و نظایر ان الکوهای لازم برای کشورمان را طراحی نماییم .ایا این استفاده روشن و بدیهی تاکنون ملاک بوده است .
6. ما دیروز و امروز به میزان بارش کم در کشور مواجه نبوده ایم. جمعیت ایران در سالیان قبل که حدود 15 میلیون و کمی بیشتر بود و تا امروز که 85 میلیون جمعیت داریم با همین شرایط مواجه بودیم ایا در سال حاضر خشکسالی و کم ابی که درجه حرارت ایران به دلایل عدیده خارج از این بحث در انتهای بهار سال جاری به 38 درجه رسیده و احتمالا در پیک مصرف تابستان پیش رو به بالای 45 درجه در تهران و شاید 50 درجه و بالاتر در جنوب کشور برسد، دولت بایستی دستپاچه شده و زنگ خطر را در این لحظه بزند و یا بایستی هشدارهای لازم را از اوائل سال به مردم بدهد . قطعا نتیجه مطلوب حاصل نمی شود .
7. قطعا مردم باید اعتماد به صحبت ها و پذیرش مسئولان داشته باشند تا به ان عمل نمایند . تنها با قطع اب و برق مصرفی وزارتخانه های دولتی اعتماد مردم جلب نمی شود و تنها باعث تنش های اجتماعی و نافرمانی های مدنی خواهد شد .
8. برای حل این مشکلات باید مدیریت مهندسی بکار ببریم نه مدیریت بالابردن قیمت اب و برق با ایجاد روش های فشار روانی برای مصرف کنندگان. قطعا در بعضی مصرف کنندگان مرفه شهرهای کلان با داشتن امکانات نامحدود پاسخگوی مصرف های بالای حامل های انرژی بوده و استخرهای خود را در بالای برج ها برای شنا اماده خواهند کرد که این امر موجب تنش های اجتماعی است .

دوم : اموزش مصرف کنندگان مختلف :
مصرف کننده های اصلی در تمام دنیا در سه دسته اصلی کشاورزی ، صنعتی و خانگی طبقه بندی می شوند.
1. در کشور ما نزدیک به 85 % - 90 % مصرف اب در اختیار مصارف کشاورزی است . متاسفانه بایستی اعلام نماییم که راندمان ابیاری درکشور ما شاید در حد 20-25 % باشد این در حالی است که در کشورهای دیگر جهان این راندمان 35-40 % و در بعضی کشورهای خاص بسیار بالاتر از این ارقام است. روش های سنتی کلا در این کشورها بخصوص در کشورهای کم اب مانند مملکت ما کلا حذف و یا در حال کنار گذاشتن است
2. به علت تغییرات اب و هوایی در جهان و بالارفتن 2 درجه حرارت کره زمین مصرف اب کشاورزی بصورت ابیاری قطره ای ، ابرسانی بارانی و استفاده برای تولیدات گلخانه ای استوار است . در کشور ما هیچ چاره ای جز رفتن به این فضاها نیست . این امر با توجه به استفاده نسبی در کشور کم و پاسخگو نیست دولت بایستی در مسیر سرمایه گذاری حرکت جدی نماید .
3. اب صنعتی در کشور ما در حدود زیر 10 % تخمین زده می شود و عمدتا تفاوتی با اب شرب ندارد و شاید در پاره ای موارد نیاز به تغییرات در ان نیز باشد و از نظر خلوص با اب کشاورزی تفاوت عمده دارد. در این مورد نیز تمهیدات لازم بایستی بنحوی باشد که در مواقع اضطرار با حذف اب صنعتی و خواباندن صنایع اجتناب جدی شود و متاسفانه ما در سالهای اخیر با این امر نه چندان مطلوب مواجه و با قطع اب صنعتی مواجه گردیده ایم .
توضیح : در این مورد نگاه به اصل امایش سرزمین بر اساس قوانین جاری کشور ( ماده 32 قانون دائمی احکام) برای استفاده بهینه از مصرف اب و خاک بالاخص ایجاد صنایع در نقاط کم اب از اولویت خاص برخوردار است و این امر در حوزه وظایف نظام فنی اجرایی سازمان برنامه و بودجه برای سامان دادن این امر می باشد. از زمان این قانون مدتی گذشته و این امر بایستی عملیاتی شود . ما متاسفانه صنایعی در نقاط مختلف ایران از قبل و بعد از انقلاب قرار دادیم من جمله اصفهان که با کمبود اب مواجه است .
4. اب شرب خانگی یکی از حساس ترین ابهای مصرفی در کشور می باشد که کنترل ، حذف و فشار بر روی این بخش بر روی مصرف کنندگان نه تنها توصیه نمی شود بلکه قطعا دارای طبعات اجتماعی و ایجاد تنش در بخش های مختلف جامعه می شود.
1-4- البته این بدان معنی نیست که مسئولان تنظیم مصرف اب در کلان شهرها با مصرف کنندگان بی قاعده و خودسر مقابله ننمایند چنین مصرف کنندگانی باید کنترل شوند . یکی از مشکلاتی که در سالهای اخیر دولت به ان عمل نموده انتقال اب از سرشاخه های کشور به نقاط مختلف دیگر احتمالا برای تولید در موارد خاص بوده است که این امر بایستی با نگاه کلان به مسائل فرهنگی ، اجتماعی صورت می گرفت . بارزترین ان اب در منطقه اصفهان بوده است . به جد بایستی از چنین مدیریتی خودداری شود و برای حل این معضل تا دیر نشده راه کار منطقی و مورد قبول همشهری های اصفهانی ها توسط دولت مدیریت و به اجرا دراید . برای همشهری اصفهانی تصور اینکه در زاینده رود اب نباشد وجود ندارد، زاینده رود قلب تپنده اصفهان با اصفهان عجین است .
2-4- در شهرهای کلان همچون تهران حذف اب در پیک مصرف فی المثل در مرداد هم از نظر حیثیتی و هم اجتماعی برای دولت سنگین و دارای بار ارزشی بسیار زیادی است . البته این بدان معنی نیست که تنها در تهران چنین نگاهی باید دولت داشته باشد، در اقصی نقاط کشور عزیز ما حتی در دهات هم اکنون که با کمبود اب مواجه اند بالاخص منطقه سیستان و بلوچستان و خوزستان بایستی بصورت یکسان دیده شود .

خلاصه کلام :
به نظر نگارنده اولویت ها برای کنترل مصرف بهینه و مدیریت صحیح کلان در جامعه
1. اول جدی گرفتن اموزش در سطوح مختلف بخش خصوصی و بخش دولتی در کنترل و بهینه سازی مصرف اب ، برق و انرژی
2. بکارگیری مدیریت کلان و مهندسی در کشور برای پیش بینی شرایط ناگوار از قبل نبایستی دولت و مسئولان به صورت مقطعی از این مورد عبور نمایند . اگر امسال مشکل با کمک مردم حل شد وظیفه دولت تمام نشده است .
3. بررسی زیرساختهای تولید در مورد انرژی و بروزرسانی انها برای پاسخگویی نیازهای جامعه در هر مقطع که این مساله برای نیاز برق بسیار حساس و عارضه افرین است .
امید است نظرات اجمالی تقدیمی نگارنده در این نوشته کوتاه مورد توجه مسئولان کشور و خوانندگان بخش خصوصی قرار گیرد. مهندسان نقش اصلی در این مدیریت دارند و مسئولان نظام و دولت بایستی به پیشنهادات و توصیه های مهندسان احترام قائل شوند .