.گفت و گوی ما با مهندس صالحی، فعال صنعت برق و دبیرکل و عضو هیأت‌مدیره فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته ایران را می خوانید.
*****

*یرخی از کشورهای همسایه ایران از جمله عراق نیاز به برق وارداتی دارند و ایران می تواند برق مورد نیاز آنها را صادر کند. در ابتدا لطف کنید بگویید وضعیت بخش های دولتی و خصوصی ایران در زمینه صادرات برق چگونه است؟
-الان صادرات برق، در دست بخش خصوصی نیست و دولت، صادرات برق را انجام می دهد. کشور ما مبادلات برق دارد. یعنی یک مقدار واردات برق داریم ولی عمدتاً صادرات برق داریم.
کشورهایی که به آنها صادرات داریم عراق، جمهوری آذربایجان، پاکستان و افغانستان است. پیش از این یک مقدار از کشور ارمنستان، واردات برق داشتیم. در مجموع، بیش تر صادرات انجام می دهیم.

*آیا بخش خصوصی در تولید برق و همچنین برقی که صادر می شود هیچ سهم و نقش خاصی ندارد؟
-الان بخش خصوصی در صادرات برق نقشی ندارد ولی یک زمانی بخش خصوصی ایران، در این زمینه فعال بود. برخی شرکت ها در زمینه واردات برق، حتی بازاریابی می کردند. در حوزه صادرات برق، امروزه بخش خصوصی ایران فعال نیست.
چرا که دولت، صادرات برق را در دست خودش دارد و بنا به دلایلی، این اختیار را به بخش خصوصی نداده است.

*از چه نظر دولت، اختیار صادرات برق را به بخش خصوصی ایران نداده است؟
-صادرات برق، درآمدهایی برای وزارت نیرو دارد. این درآمد، می تواند یک مزیت باشد. البته ما اعتقاد داریم که اگر صادرات برق در دست بخش خصوصی باشد وزارت نیرو به همان درآمد هم می رسد.
اگر صادرات برق در دست بخش خصوصی باشد این مزیت را دارد که برای توسعه صادرات برق، می تواند خطوط جدید انتقال برق را احداث کند. در صادرات برق به افغانستان، خط انتقال برقی که داریم، ظرفیت پایینی دارد. یا در مورد پاکستان، ظرفیت آن پایین است.
وقتی که بخش خصوصی بیاید و درگیر صادرات برق شود، به خاطر امتیازی که دارد می تواند برود فابنانس کند و خط جدید انتقال برق بسازد و ظرفیت انتقال برق را بالا ببرد. در این ظرفیت سازی های جدید، سهم صادرات ایران افزایش پیدا می کند و ایران به «هاب انرژی» تبدیل می شود.
الان و با توجه به این که وازرت نیرو صادرات برق را انجام می دهد، افزایش ظرفیت انتقال وجود ندارد. به هر حال وزارت نیرو نگران است که اگر بخش خصوصی صادرات برق را انجام بدهد، درآمد وزارت نیرو کاهش پیدا می کند.

*تامین سوخت مورد نیاز نیروگاه های داخلی از جمله گاز به چه صورت است؟
-گازی که وزارت نفت به نیروگاه های داخلی می فروشد ارزان قیمت است. وزارت نفت معتقد است که چرا بیاید گاز ارزان قیمت، برق تولید و صادر شود یعنی می گویند قیمت گاز در نظر گرفته نمی شود.
لذا هنوز این اختلافات بین وزارت نفت و وزارت نیرو وجود دارد. با این حال وزارت نیرو، صادرات را انجام می دهد. اما اگر یک روز اجازه صادرات برق به بخش خصوصی داده شود باید مشخص باشد که گاز با چه قیمتی به نیروگاه ها فروخته شود.
الان وزارت نفت به صنایع پتروشیمی به عنوان خوراک می دهد و شرکت های پتروشیمی در ادامه، محصولات خودشان را صادر می کنند. نیروگاهای برق هم قاعدتاً باید بتوانند مثل کارخانه های پتروشیمی، گاز دریافت کنند و برق تولیدی را صادر کنند.
قیمت گاز مورد نیاز نیروگاه ها، می تواند همان قیمت خوراک پتروشیمی ها باشد. گاز با قیمت 8 سنت، به شرکت های پتروشیمی، گاز فروخته می شده. در ضمن بخش خصوصی باید اجازه داشته باشد که برق حاصل را صادر کند.
ما خواستار این هستیم که دولت، یک روز اجازه بدهد بخش خصوصی در صادرات برق و کلاً تبادل برق ورود کند و ما بتوانیم به جایگاه واقعی در منطقه برسیم.

*رقم ریالی آن 8 سنت گاز فروخته شده به شرکت های پتروشیمی، چقدر بوده است؟
-قیمت گاز در محاسبات دفتری تولید برق، پایین است و در سال های اخیر هر متر مکعب 5 تومان یا 50 ریال بوده است.

*گفته شده بود هر متر مکعب گازی که ایران به کشورهای همسایه صادر می کند 24 سنت است. شما می گویید به پتروشیمی ها به قیمت 8 سنت گاز فروخته می شده. آن گاز صادراتی سه برابر قیمت گاز داخلی است.
-بله. همین طور بوده است. البته ما قرارداد صادرات گاز به ترکیه را داریم و یک مقدار صادرات گاز به عراق داریم. هر چند نسبت به تولیدات گازی که در ایران داریم، نمی توانیم بگوییم که صادرات گاز زیادی داریم. بر این اساس، صادر کننده مطرح و بازیگر بزرگ گاز در منطقه نیستیم مثل روسیه یا مثل قطر.
از این بابت، ما مقدار کمی صادرات گاز داریم و نباید خیلی روی آن مقدار گاز برای صادرات مبنا گذاشت. یعنی نمی شود بگوییم چون ترکیه گاز را از ما با قیمت 24 سنت خریده است، الان هم کشورهای دیگر باید با قیمت 24 سنت بخرند.
عرضه و تقاضا و محل صادرات، تعیین کننده قیمت است. در مرز ترکیه، الان 24 سنت است اما ممکن است در مرز افغانستان، یک قیمت دیگر باشد. ترکیه در زمان انعقاد قرارداد با این قیمت توافق کرد و حتما می خواسته فقط از روسیه گاز وارد نکند و با ایران هم قرارداد داشته باشد.

*بر اساس اطلاعات موجود صادرات برق ایران به عراق در حد 600 تا 700 میلیون دلار در سال بوده. قبلاً قیمت هر کیلو وات ساعت برق صادراتی در حد 8 تا 10 سنت بوده است. شما الان قیمت برق صادراتی ایران را دارید؟
-الان صادرات برق به عراق در همان حدود است. بین 8 تا 10 سنت است و بیش تر نیست.

*از طرفی گفته می شود از هر متر مکعب گاز، می توان 3 کیلو وات ساعت برق تولید کرد.آیا این فرمول های قیمتی همچنان برقرار است و حتماً از یک متر مکعب گاز ، حدود 3 کیلو وات برق تولید می شود؟
-بله. راندمان نیروگاه های برق ایران مشخص است. اما راندمان نیروگاهای کشورهای دیگر، بالاتر رفته است. حتی شاید از یک متر مکعب گاز بتوانند 4 کیلو وات ساعت برق تولید کنند.
اما اگر در ایران مبنا همان 3 کیلو وات ساعت باشد اگر گاز به قیمت 8 سنت باشد هر کیلو وات ساعت برق، صرف خوراک گاز می شود. یک یا دو سنت هم هزینه تبدیل دارد. یک سنت هم دولت هزینه می گیرد تا برق را از نیروگاه به مرز انتقال بدهد.

*اعلام شده بود که بالاترین بازدهی و راندمان که درنیروگاه های برق ایران وجود دارد در حد 46 درصد و در دو نیروگاه سیکل ترکیبی یزد و شهید سلیمی است.این نکته مطرح است که این نیروگاه ها می توانند از یک متر مکعب گاز 4.6 کیلو وات برق تولید کنند. آیا نیروگاهی نداریم که بازدهی بیشتر از 46 درصد داشته باشد؟
-هر نیروگاهی مثل نیروگاه شهید رجایی قزوین که سیکل ترکیبی شده باشد، راندمان بالای 46 درصد می رود. در نیروگاه های گازی هم، نیروگاه های کلاس «F»، راندمان بالایی دارند. اما حتی اگر سیکل ترکیبی هم باشد راندمان بالا می رود.
بر اساس قانون، وزارت نفت میزان سوختی را که صرفه جویی می شود، باید به سرمایه گذار بدهد و ما این قانون را هم داریم.

*درباره میزان مصرف برق عراق اعلام شده که این کشور در مجموع 25 هزار مگاوات برق نیاز دارد و خودش 15 هزار مگاوات تولید می کند.
آیا عراق، آن فاصله را حتما با خاموشی و قطعی برق تحمل می کند یا این که ایران می تواند آن کسری 40 درصدی برق عراق را تامین کند؟
الان در حد 1500 مگاوات برق به عراق صادر می شود. هر کدام از محله های عراق، نیروگاه های کوچک و ژنراتورهای محلی دارند. به هر حال، شاهد خاموشی زیادی در شمال و جنوب عراق هستیم.

*به هر حال عراق الان و فعلاً 10 هزار مگاوات برق نیاز دارد و زمینه واردات دارد. میزان کل صادرات ایران به عراق 1200 تا 1500 مگاوات اعلام شده. اگر بخش خصوصی وارد این حوزه شود می تواند حدود 9 هزار مگاوات دیگر را تامین کند؟
-بله می تواند تامین کند ولی دولت ما باید به بخش خصوصی اجازه بدهد. این کار، واقعاً شدنی است و در مورد این مضووع نباید شک کرد.

*یک بحث اختلافی بین وزارت نفت و وزارت نیرو در جریان است و وزارت نفت اعتقاد دارد این گاز صادر شود بهتر از این است که به برق تبدیل شود.
-بله ولی اگر می توانند آن گاز صادر کنند. کدام کشور از ایران گاز با قیمت 24 سنت می خرد. کسی جلوی وزارت نفت را نگرفته و وزارت نفت، گاز را صادر کند. البته تولید برق از گاز، ارزش افزوده ایجاد می کند.
وقتی برق با این روش تولید شود، برقی صادر می شود که ارزش افزوده دارد وبرای کارگران ما، اشتغال ایجاد شده. بالاخره،فروختن گاز هم، خام فروشی است اما گاز ایران را با قیمت 24 سنت نمی خرند. اگر با این قیمت می خرند به ما بگویید.
اساساً دولت، تاجر خوبی نیست و نباید از دولت انتظار داشت که در این زمینه موفق باشد. دولت باید منابع مورد نیاز خودش را از طریق مالیات تامین کند.

*در خصوص صادرات برق به ولایت هرات افغانستان، به نوعی ایران و ترکمنستان رقابت دارند و هرات نیاز به برق این دو کشور دارد.
-ترکمنستان به تازگی، شبکه برق خود را به هرات وصل کرده است. قبلاً ترکمنستان، رقیب ایران نبود. به دلیل این که ایران نتوانست ظرفیت خودش را بالا ببرد و برق مورد نیاز افغانستان و هرات را فراهم کند، افغان ها به سمت واردات برق از ترکمن ها و ازبک ها رفتند.
الان هم افغانستان، بخش کوچکی از برق مورد نیاز خود را از ترکمنستان وارد می کند. اما دنبال این هستند که برق بیش تری وارد کنند. ایران تلاش می کند که برق مورد نیاز از طریق ایران تامین شود.

*در سال 1397 به میزان 50 میلیون کیلو وات ساعت برق از ایران به هرات صادر شده. با این وضعیتی تشریح کردید ترکمنستان حتی بتواند سهم ایران را در صادرات برق به افغانستان و به طور مشخص هرات بگیرد؟
-هیچ چیزی بعید نیست. به دلیل تحریم ها، کار ما از لحاظ همکاری با کشورهای دیگر، دارد سخت تر می شود. از طرف دیگر، کار برای ترکمنستان راحت تر است. ترکمن ها می خواهند گاز و برق شان را بفروشند و درآمد نیاز دارند.
قطعاً رقابت بین ایران و ترکمنستان جدی خواهد شد. هر چقدر ما از این بازار عقب بکشیم حتما کشورهایی هستند که جای ما را بگیرند.
در همین شرایط تحریم، اگر دولت ما همین رویّه را ادامه بدهد و خودش فروشنده باشد، زودتر از زمانی که فکر می کنید بازار را تحویل ترکمن ها خواهیم داد. اما اگر بخش خصوصی ایران به صادرات برق ورود کند و به عنوان ایرانی جلو برود، می تواند بازارها را تحکیم ببخشد و حتی سهم ما را در بازار افغانستان در زمینه فروش برق، افزایش بدهد