شفقنا اقتصادی: عضو هیئت‌مدیره سندیکای صنعت برق، با اشاره به ظرفیت‌های بالای ایران در زمینه تبادل برق با کشورهای منطقه گفت: انحصار صادرات انرژی در دست دولت باعث شده است کشور از این ظرفیت به خوبی استفاده نکند.

پیام باقری در گفت‌وگو با «سایت شفقنای اقتصادی» افزود: در حالی که در ایران سالانه 75 هزار مگاوات برق تولید می‌شود، حداکثر میزان مصرف در کشور به حدود 50 هزار مگاوات می‌رسد که می‌توان از این ظرفیت برای صادرات بهره برد.

وی ادامه داد: ایران در رتبه نخست تولید برق در منطقه و رتبه چهاردهم در دنیا قرار گرفته است و از این لحاظ فاصله قابل توجهی با بسیاری از کشورهای همسایه و منطقه خود دارد.

عضو هیئت‌مدیره فدراسیون صادرات انرژی بیان کرد: این میزان تولید برق در کشور در هنگام ورود به شبکه با مشکلات زیادی مواجه می‌شود چرا که راندمان نیروگاه‌ها پایین و درصد اتلاف برق بالاست و همچنین کمبود زیرساخت‌های مرتبط با خطوط انتقال و شبکه توزیع نیز بر مشکل می‌افزاید.

باقری افزود: در حالی که تولید نیروگاه‌ها در دنیا به بیش از 50 درصد ظرفیت اسمی آنها می‌رسد، این رقم در ایران به صورت متوسط 37 درصد است و در بعضی از آنها به ویژه در بخش دولتی به حدود 20 درصد کاهش می‌یابد.

وی با اشاره به آمار پنج درصدی برای اتلاف برق در دنیا ادامه داد: این رقم در ایران 11 درصد است که با وجود کاهش آن نسبت به سال‌های گذشته هنوز با آنچه در جهان می‌گذرد فاصله زیادی دارد.

عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران بیان کرد: اقتصاد بیمار حاکم بر صنعت برق و کمبود نقدینگی وزارت نیرو باعث شده است سرمایه‌گذاری‌های لازم برای احداث خطوط انتقال و شبکه توزیع صورت نگیرد و در نتیجه امکان ورود بخش قابل توجهی از برق تولیدی کشور به ویژه در نیروگاه‌های جدید به شبکه وجود نداشته باشد.

باقری توضیح داد: در حالی که قیمت تمام‌شده هر کیلووات ساعت برق از زمان تولید تا مصرف به بیش از هزار ریال می‌رسد اما هزینه‌ای که وزارت نیرو از مردم دریافت می‌کند به طور متوسط حدود 600 ریال است که از این میزان 100 ریال نیز به عنوان سهم این وزارتخانه به سازمان هدفمندی یارانه‌ها تعلق می‌گیرد.

رئیس کمیته توسعه صادرات سندیکای برق افزود: چنین اختلاف فاحشی باعث شده است که تراز مالی وزارت نیرو هر سال منفی‌تر شود به گونه‌ای که این وزارتخانه اکنون به یکی از بدهکارترین سازمان‌های دولتی به بخش خصوصی تبدیل شده است.

وی رقم بدهکاری وزارت نیرو را 30 هزار میلیارد تومان اعلام کرد و گفت: از این میزان مطالبات نیروگاه‌ها از دولت به 13 هزار میلیارد تومان رسیده است و به دلیل همین رقم بالای بدهی به بخش خصوصی، به تازگی این وزارتخانه با تصویب هیئت دولت از پرداخت سهم خود به سازمان هدفمندی یارانه‌ها معاف شده است.

کمبود برق در صورت غفلت از سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی

باقری دلیل تولید برقی را که در عمل حبس شده و به شبکه تولید منتقل نمی‌شود نیاز کشور دانست و افزود: در ایران سالانه پنج تا هفت درصد افزایش تفاضا برای مصرف انرژی برق وجود دارد که این میزان معادل حدود پنج هزار مگاوات است.

این فعال بخش خصوصی ادامه داد: به دلیل کمبود سرمایه‌گذاری در امور زیرساختی، قدیمی بودن نیروگاه‌ها و مستهلک بودن خطوط انتقال و شبکه توزیع، تنها حدود هزار و پانصد تا دو هزار مگاوات برق در سال به مدار وارد می‌شود.

وی گفت: برای بهره‌گیری از برق حبس‌شده، از یک سو باید سرمایه‌گذاری در امور زیرساختی و راندمان شبکه تولید افزایش و از سوی دیگر با نوسازی شبکه انتقال و توزیع، میزان تلفات برق کاهش یابد.

عضو هیئت‌مدیره فدراسیون صادرات انرژی بیان کرد: اگر این اقدامات رخ ندهد کشور در آینده با مشکلات جدی مواجه می‌شود به ویژه آنکه بیشتر صنایع ایران در حال حاضر با کمتر از نصف ظرفیت اسمی خود فعالیت می‌کنند و اگر کشور از شرایط رکود گذر کند و وارد دوره رونق اقتصادی شود نیاز سالانه آنها به برق افزایش می‌یابد.

باقری افزود: در چند سال گذشته همزمان با فرارسیدن فصل‌ گرم سال که پیک مصرف برق افزایش می‌یابد این دغدغه وجود داشته است که اگر مردم مصرف خود را مدیریت نکنند کشور با مشکل خاموشی مواجه می‌شود و در صورت نبود سرمایه‌گذاری در صنعت برق این نگرانی در سال‌های آینده افزایش خواهد یافت.

به گفته عضو کمیسیون انرژی اتاق ایران، در تابستان سال 94 پیک مصرف برق به بیش از 50 هزار مگاوات و در سال جاری به حدود 53 هزار مگاوات رسید و با وجود حبس حدود 20 هزار مگاوات از برق تولیدی، کشور این پیک را به دلیل کمبود زیرساخت‌های انتقال و توزیع کشور به سختی پشت سر گذاشت.

نبود برنامه‌ریزی برای مبادله برق با کشورهای منطقه

عضو هیئت‌مدیره سندیکای صنعت برق، با اشاره به تعلق بیش از 54 درصد از برق تولیدی کشور به بخش خصوصی، بیان کرد: بر اساس برنامه ششم توسعه این میزان باید به 80 درصد ارتقا یابد.

باقری افزود: بخش خصوصی کشور به دلیل وجود برخی از مشکلات، در مورد سرمایه‌گذاری در زمینه تولید و صادرات برق مردد است چرا که برنامه‌ریزی صحیحی برای استفاده از سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در این حوزه و صادرات و مبادلات برق تولیدی وجود ندارد.

رئیس کمیته توسعه صادرات سندیکای برق توضیح داد: در فصل‌های سرد سال مصرف برق به مراتب از پیک مصرف پایین‌تر است بر همین اساس بخش زیادی از سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در این صنعت در فصولی غیر از تابستان استفاده‌ای ندارند.

به گفته وی برای مثال در در زمستان سال 94 حدود 34 هزار مگاوات برق به مصرف رسیده که این امر به معنای حبس حدود 40 هزار مگاوات از برق تولیدی است.

این فعال اقتصادی، میزان مبادلات برق را با توجه به ظرفیت برق تولیدی کشور بسیار پایین دانست و افزود: باید برای صادرات برق در فصل‌هایی که مازاد مصرف وجود دارد برنامه‌ریزی شود.

ویژگی‌های انحصاری ایران برای تبدیل به شاهراه برق منطقه

باقری ادامه داد: ایران ویژگی‌هایی دارد که از نظر استراتژیک شرایطی منحصر به فرد به این کشور می‌بخشد و زمینه را برای تبدیل آن به شاهراه انرژی منطقه فراهم می‌کند.

وی بیان کرد: ایران تنها کشوری در منطقه است که سه قابلیت را همزمان دارد؛ نخست آنکه از یک صنعت توانمند در حوزه‌های تولید انرژی، تجهیزات و خدمات فنی و مهندسی از یک سو و انرژی ارزان‌قیمت از سوی دیگر، برخوردار است.

مدیرعامل شرکت پارس صنعت انتقال نیرو ادامه داد: دومین مزیت ایران قرار گرفتن در منطقه‌ای است که همه کشورهای واقع در آن به انرژی برق نیاز دارند در نتیجه دولت و شرکت‌های خصوصی می‌توانند برای پوشش دادن جمعیتی 500 میلیون نفری برنامه‌ریزی کنند.

باقری اضافه کرد: اکنون ایران تنها به برخی از همسایگان خود برق صادر می‌کند در حالی که بسیاری دیگر از کشورهای اطراف، می‌توانند در فهرست صادراتی قرار گیرند از جمله کشورهای حاشیه خلیج فارس، آسیای میانه، هند، سوریه و لبنان.

عضو کمیسیون انرژی اتاق ایران، موقعیت جغرافیایی و اختلاف افق و دما در فصل‌های مختلف سال را سومین ویژگی کشور دانست و افزود: این امر می‌تواند به آسانی کشور را به مرکزی برای تبادل انرژی تبدیل کند.

باقری اضافه کرد: از جمله کشورهایی که ایران می‌تواند با آن تبادل انرژی داشته باشد روسیه است؛ این کشور یکی از پیشرفته‌ترین شبکه‌های برق دنیا را با ظرفیتی بسیار بالا در اختیار دارد و سال‌هاست که بحث اتصال شبکه برق ایران به روسیه از طریق کشورهای واسط جریان دارد.

وی توضیح داد: در صورت تحقق این امر، ایران می‌تواند در زمستان که روسیه به دلیل استفاده زیاد مردم از سیستم‌های گرمایشی به برق بیشتری نیاز دارد، مازاد انرژی تولیدی خود را به این کشور صادر و در تابستان که مصرف برق در روسیه کمتر است از این کشور وارد کند.

عضو هیئت‌مدیره فدراسیون صادرات انرژی گفت: ایران از ویژگی‌های منحصر به فرد خود در زمینه صادرات و مبادلات برق استفاده‌ای نکرده است به گونه‌ای که کل مبادلات کشور در این حوزه در بهترین حالت به حدود دو هزار مگاوات می‌رسد.

باقری افزود: در این شرایط حدود هزار و 400 مگاوات برق از ایران صادر و مابقی آن به کشور وارد می‌شود که صادرات به کشورهای عراق، پاکستان، افغانستان، ارمنستان، آذربایجان و ترکیه صورت می‌گیرد، واردات برق از ترکمنستان انجام شده و با ارمنستان و آذربایجان نیز برق مبادله می‌شود.

وی ادامه داد: در عمل معمولا میزان مبادلات برق کمتر از این رقم و فقط منحصر به همسایگان است و با دیگر کشورهای منطقه تبادلی صورت نمی‌گیرد.

عضو هیئت‌مدیره سندیکای صنعت برق اضافه کرد: این در حالی است که برای مثال پاکستان انتظار دریافت سه هزار مگاوات برق از ایران را دارد در صورتی که تنها حدود 75 مگاوات به این کشور صادر می‌‌شود، عراق نیز بارها درخواست افزایش میزان صادرات را مطرح کرده و سال‌هاست که مذاکره با عمان و امارات متحده عربی برای صادرات برق از طریق کابل‌های زیردریایی جریان دارد.

از دست رفتن فرصت‌های اقتصادی و سیاسی

باقری دلیل از دست رفتن فرصت‌های موجود در زمینه صادرات و مبادلات برق را انحصار این امور در دست دولت دانست و افزود: بخش خصوصی نقشی در فرایند صادرات و مبادلات ندارد و موانع و مشکلات ورود به این عرصه از پیش پای فعالان این بخش برداشته نمی‌شود چرا که وزارت نیرو به صادرات برق به عنوان راهی برای افزایش درآمد و امکان پرداخت بدهی‌های خود نگاه می‌کند.

وی تاکید کرد: بهره نگرفتن از موقعیت استراتژیک کشور برای صدور برق نوعی خطر بالقوه برای کشور محسوب می‌شود چرا که فرصت کشور برای تاثیرگذاری سیاسی در مقاطع حساس را نیز بر باد می‌دهد.

رئیس کمیته توسعه صادرات سندیکای برق ادامه داد: از جمله فرازهای سیاست‌های اقتصاد مقاوتی، صادرات برق است چرا که این اقتصاد باید برون‌زا باشد و این امر به معنای گسترش صادرات غیرنفتی است.

باقری دستاوردهای توجه بیشتر به صادرات برق را افزایش درآمد دولت و بخش خصوصی، ورود ارز به کشور و ثبات امنیتی و سیاسی دانست و افزود: اگر کشورهای منطقه به برق ایران وابسته شوند، کشور می‌تواند در روابط و مذاکرات بین‌المللی خود از این موضوع استفاده کند.

مدیرعامل شرکت پارس صنعت انتقال نیرو بیان کرد: غفلت ایران از این موضوع باعث شده است کشورهای همسایه مثل پاکستان و افغانستان برق را از قیرقیزستان و از طریق کشورهای واسطه وارد می‌کند و ایران هیچ نقشی در این فرایند نداشته باشد.

صدور انرژی ارزان با صادرات مواد خام

وی در پاسخ به این پرسش که آیا مسائل سیاسی یا موضوع تحریم‌ها در این ضعف نقش داشته است یا خیر گفت: بیشتر از چنین مسائلی، مشکلات مدیریتی داخلی موثرند و امروز که مشکلات تحریم کمرنگ شده‌اند هنوز صادرات برق افزایشی نداشته است.

باقری بیان کرد: برای افزایش مبادلات و صادرات برق باید موانع داخلی را که در واقع به همه حوزه‌های صادرات غیرنفتی مربوط می‌شود برطرف کرد چرا که در ایران یک روز به صادرات و 364 روز به واردات اختصاص دارد.

عضو کمیسیون انرژی اتاق ایران افزود: هر سال در روز ملی صادرات، افرادی به عنوان قهرمانان صنعت معرفی می‌شوند در حالی که بر اساس آمارهای دوره‌ای سازمان تجارت، بیشتر شرکت‌های صادراتی برتر در زمینه مشتقات نفتی یا صدور مواد خام و اولیه مانند فولاد، مس و سیمان فعالیت می‌کنند.

وی ادامه داد: صادرات چنین موادی به اقتصاد کشور لطفه می‌زند به ویژه آنکه صنایع تولیدی مواد خام و اولیه از برق ارزان‌قیمت استفاده می‌کنند و در واقع صادرات آنها به معنای صدور انرژی با قیمتی به مراتب پایین‌تر از متوسط جهانی است.

باقری ادامه داد: چنین صنایعی با دریافت یارانه انرژی، محصولات خود را به راحتی و با قیمت بسیار پایین صادر می‌کنند در حالی که می‌توان همان میزان برق مصرفی در این بنگاه‌ها را به ارزش چندین برابر به کشورهای منطقه صادر کرد.

مدیرعامل شرکت پارس صنعت انتقال نیرو گفت: صادرات غیرنفتی زمانی ارزشمند است که مبتنی بر انرژی غیریارانه‌ای باشد اما اکنون برای مثال نرخ خوراک گازی که در اختیار شرکت‌های پتروشیمی قرار می‌گیرد هشت و نیم سنت در ازای هر متر مربع است در حالی که همین خوراک به قیمت 40 سنت به نیروگاه‌ها تحویل داده می‌شود.

وی بیان کرد: گرانی نرخ خوراک گاز یکی از موانع ورود بخش خصوصی به حوزه احداث نیروگاه و صادرات برق است چرا که این امر توجیه اقتصادی ندارد.

باقری گفت: در چنین شرایطی درآمد سالانه وزارت نیرو از صادرات برق حدود یک میلیارد دلار است که متاسفانه بخش زیادی از این مبلغ دریافت نمی‌شود چرا که بیشترین صادرات به عراق صورت می‌گیرد و این کشور نیز به سختی بدهی‌های خود را پرداخت می‌کند.