دبیرکل فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته ایران، گفت: تحریم‌های بین‌المللی و دیپلماسی ضعیف، ایران را از فرصت‌های بزرگ انرژی محروم کرده‌اند. اما آیا هنوز هم می‌توان از این چالش‌ها فرصت ساخت و نقش فعالی در بازار جهانی ایفا کرد؟

به گزارش روابط عمومی فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته ایران، علیرضا غفوری فرد دبیرکل فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته ایران، در رابطه با ناترازی در صنعت نفت وگاز،گفت: ناترازی در بخش صنعت بالا دست نفت و گاز مسائل متفاوت است شاید  اولین مسئله در عدم توسعه صنعت نفت و گاز به دلیل عقب ماندگی در تولید و  صادرات نفت است  از سوی دیگر در تولید گاز نیز دچار جالش هایی هستیم و چشم انداز همین کمبودهایی که امروز در صنعت برق  برای همه طی دو سال آینده عیان شده و در صنعت گاز نیز وجود دارد؛ ولی دامنه موضوع طی سال‌های آینده به مسائل اجتماعی کشیده خواهد شد.  متأسفانه کشوری که دومین دارنده ذخایر نفت وگاز جهان است  اساساً در صادرات گاز دنیا هیچ نقشی ندارد ما نه در  تعیین قیمت گاز و نه در هاب‌های صادراتی گاز حضور فعال داریم.

تأثیر تحریم‌ها بر توسعه صنعت نفت و گاز

وی تصریح کرد: این ضعف علاوه بردیپلماسی در حوزه تولید نیز هست، متاسفانه یک تولید کننده ایرانی ممکن است به اعتماد حاکمیت یک واحد صنعتی یا پتروشیمی را احداث کند و امیدوار باشد که بالاخره حاکمیت گاز مورد نیاز آنها را تامین خواهد کرد؛ ولی یک کشور که می‌خواهد گاز خود را  از کشور ما تعیین کند و  مطالعات عمیق و پایه‌ترین مطالعات متوجه خواهد شد که این کشور گاز پایداری برای صادرات ندارد؛ لذا اصلا اقدام نمی کند به خرید گاز از ما که دیپلماسی موفقی داشتیم و جاهایی هم بوده که ما می‌توانستیم مسئله کمبود تولید گاز و مسئله صادرات گازرا توأمان حل کنیم متاسفانه در آنجا هم دیپلماسی عملکرد قوی نداشته و هم بخش دولتی که متولی توسعه بالادستی در صنعت نفت و گاز است برنامه موفقی نداشته است. بنابراین مقصر اصلی دولت‌ها هستند و علت اصلی این امر مهم نیز بحث تحریم است.متاسفانه خسارت‌های تحریم در بخش نفت و گاز قابل چشم پوشی نیست و حذف ایران از بازار جهانی نفت و میزان صادرات نفتی که ما داریم براساس آن روزهایی را کشور تجربه کرده که ما ۷۰ هزار بشکه بیشتر صادرات نداشتیم و ۷۰ هزار بشکه یعنی که نفت ایران از بازار جهانی حذف شده و خللی هم در تامین انرژی جهان به وجود نیامده است این  بزرگترین خسارتی بوده که تحریم به ایران وراد کرده است. 

پیشرفت کشورهای منطقه و بهره‌برداری از ظرفیت‌های انرژی

غفوری‌فرد افزود: همچنین  در یک لایه عمیق‌تر توسعه میادین نفت و گاز ما برای سالهاست که متوقف شده است و  توسعه جدی متناسب با ظرفیت منابع خدادادی انجام نشده است و این مهم باعث شده که ما رقابت‌های منطقه‌ای را از دست بدهیم علاوه بر اینکه در تامین مصارف داخلی نیز دچار مشکل شدیم.  همسایگان ما خوشبختانه با درایتی که حکمرانشان داشتند، الان از این نقطه ضعف ما استفاده کردند. هم اکنون عراق ماهیانه بیش از ۱۰ میلیارد دلار صادرات نفت دارد و می‌تواند از این طریق هم زیرساخت‌ ها را توسعه دهد و هم صنایع جدیدی را در کشورش فعال کند. بنابراین رویکردی که بایستی  از منظر فدراسیون صادرات انرژی به آن توجه شود این است که پیشرفت کشورهای منطقه از نظر بنده نه تنها پارامتر یک منفی در رقابت برای ما به حساب نمیاید بلکه می‌تواند یک اهرمی برای تقویت سرمایه‌گذاری و توسعه زیرساخت‌های بخش انرژی کشور به حساب بیاید. مثلا از طریق تبادلات و از طریق اقدامات مشترکی که می‌تواند شکل بگیرد. وقتی صحبت از توسعه میادین نفت و گاز می‌کنیم یک توجه بیش از اندازه‌ای به میادین و مخازن مشترک داریم نگاهمان این است که همسایه ما بیش از ما در از مخزن برداشت می‌کند و این یک موضوع طبیعی است و کسی باعث توقف برای دیگری نمی‌شود؛ ولی اگر نگاه درستی داشته باشیم در همین میادین و مخازن مشترک هم می‌توانیم اقدامات مشترک خوبی بر مبنای یک دیپلماسی انرژی فعال و پویا داشته باشیم. در پروژه‌های بزرگ ال ان جی و امثال آن می‌توانیمکار کنیم. در خطوط لوله‌ای که ظرفیت تبادل برق و گاز تقریبا بین ایران و همه همسایگان فراهم است. تنها مورد در این خصوص بحث یک قدرت یعنی از بعد فنی تبادل این حامل‌ها بین کشورهای همسایه ایران و بین این منطقه و کل دوره‌هایی که بین کشورهای منطقه به وجود آمده  است که متاسفانه ایران از این کریدورها خارج است فقط یک دیپلماسی قوی می‌خواهد که بتواند از این ظرفیت‌ها در تبادل انرژی استفاده کند.

نیاز به سیاست جامع انرژی

دبیرکل فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته ایران، تأکید کرد: کشور فاقد یک سیاست جامع انرژی است و وظیفه دولت، مجلس شورای اسلامی، مجمع تشخیص مصلحت نظام و وظیفه دستگاه مرتبط است که یک سیاست گذاری انرژی با شاخص‌های متناسب با وضعیت امروز جهان در این بخش داشته باشیم. به عنوان مثال امروز ما با مفهوم گذار انرژی مواجهیم که در هیچ کدام از سیاست‌گذاری‌های انرژی کشور به آن اشاره نشده است.  در بخش انرژی  بیشتر تاکید ما شاید به بحث عدالت اجتماعی و مسائل دسترسی انرژی بوده است ولی در بعد اقتصاد انرژی در بعد محیط زیست، ما هیچ سیاست دقیق و سیاست تنظیم شده در خصوص کاهش آلاینده‌های زیست محیطی و هیچ برنامه‌ای در این خصوص نداریم. طبیعتا نه می‌تواند برنامه محافظه کارانه ای باشد نه می‌توانیم فاقد برنامه باشیم کشورهای در حال توسعه که نیاز به توسعه دارند مثل  چین و امثال آن با یک شهامتی یک هدف گذاری کردند شاید مقداری با تاخیر از سایر کشورهای توسعه یافته باشد ولی  هدف گذاری برای این مسائل داشتند. ما فاقد هر نوع سیاستی در بخش محیط زیست در تولید و مصرف انرژی هستیم. همچنین در بحث گذار انرژی در تبادل آن فاقد سیاست هستیم.

نیاز به سیاست‌گذاری دقیق در گذار انرژی و تبادلات

وی اضافه کرد: ما در ترکیب اسناد مدیریتی و حکمرانی یک موضوع به عنوان سیاست داریم که ذیل آن استراتژی‌ها و برنامه‌ها است که عموماً مواردی که مطرح می شود، برنامه نیست یا رویاست یا پروژه‌های رویایی است. لذا اختلاف خیلی جدی وجود دارد بین یک سیاست گذاری همه جانبه هوشمندانه و بخش انرژی و وعده وعید و پیام‌ها و به اصطلاح پروژه‌های متوهمانه‌ای که دولت‌های مختلف مطرح می‌کند. مثلا یکی از وزرا در یک دولت با یک طرز فکری می خواهد گاز فلرها را جمع اوری کند و وزیر دریگر می خواهد ناترازی انرژی را برطرف کند بنابراین نمی توان برای آنها اسم برنامه گذاشت همه اینها حرف های عوام فریبانه است بایستی به دقت و جدیت مطرح شود. همچین طرح همچین مسائلی باید برای مصرف کننده هزینه داشته باشد تمام مواردی که از سوی مسئولان مطرح می شود به طور حتم در عرصه بین المللی باعث القای برداشت‌های درست یا نادرستی از کشور می شود و تصمیم‌گیری‌های کلان کشور همسایه تغییر پیدا  می کند.

دبیرکل فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته ایران، اظهار کرد: تعریف خودکفایی چیست؟ آیا به معنای تامین اقتصادی است؟ ممکن است با قیمت گزافی محصولی تولید کنیم، اما در تامین پایدار و مستمر آن دچار مشکل باشیم. بسیاری از مسائلی که تحت عنوان  خودکفایی مطرح می‌شود از نظر من ما به‌ازای فنی ندارد، مادامی که نتواند نیاز داخل کشور را تأمین کند. کشوری که ۱۵ همسایه آبی و خاکی دارد و می‌تواند نقطه کانونی در صادرات همه حامل‌های انرژی باشد، نباید در تأمین خود دچار مشکل شود.

دیپلماسی انرژی و تبادل با کشورهای منطقه

دبیرکل فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته ایران تأکید کرد: کشورهای منطقه ممکن است بخواهند از شبکه برق ما برای ترانزیت برق استفاده کنند؛ اما ما نمی‌توانیم ظرفیت تبادل با همسایگان را به نحو درستی استفاده کنیم. نگاه ما در دیپلماسی انرژی و در صادرات و تبادل انرژی نباید نگاه وابسته‌ساز باشد. در سال‌های گذشته در حاکمیت این نگاه را داشتیم که برق و گاز را به عراق صادر کنیم تا آن‌ها را به خودمان وابسته کنیم، اما باید به توسعه دسترسی، افزایش ثبات انرژی، کاهش قیمت تمام شده انرژی و ایجاد ارزش افزوده از تبادل انرژی فکر کنیم.

اثرات بلندمدت ناترازی انرژی بر صنعت و اقتصاد

غفوری فرد ادامه داد: در کوتاه مدت، نارضایتی بین مصرف‌کنندگان عمومی ایجاد می‌شود و در بلندمدت اثرات روانی و اقتصادی خواهد داشت. ادامه وضعیت موجود، بخش صنعت کشور را به سمت ورشکستگی و صنعت برق را نابود خواهد کرد. اگر دولت دست از تصدی‌گری در صنعت برق بردارد و اقتصاد برق را به عنوان یک کالای تجاری تنظیم کند، مشکل ناترازی در مسیر رفع قرار می‌گیرد و ظرفیت‌های تولید و صادرات برق افزایش می‌یابد.

نقش بخش خصوصی در رفع ناترازی انرژی

وی یادآور شد: اگر دولت از واسطه‌گری و تجارت برق خارج شود، معاملات برق در بورس انرژی نشان می‌دهد که برق به قیمت واقعی و بازار معامله می‌شود و این باعث ایجاد رقابت بین تولیدکنندگان برق و تعادل قیمت‌ها می‌شود. با یک برنامه منسجم و کار کارشناسی از طریق شرکت‌های مشاور و تشکل‌های فعال بخش خصوصی، امیدواریم که در این دوره ۵ ساله، ناترازی انرژی کاهش یابد و به نقطه کانونی تبادل انرژی در منطقه تبدیل شویم.

مذاکرات دیپلماتیک ایران و آمریکا

وی افزود: تقریبا مذاکره بین ایران و آمریکا هیچ وقت قطع نبوده است؛ مسیرهای دیپلماتیک بین ایران و آمریکا همیشهفعال بوده‌اند. مذاکرات گاهی مستقیم و علنی، گاهی مستقیم و غیرعلنی و گاهی غیرمستقیم انجام شده است. بنابراین، مذاکره برای حل اختلافات همیشه راه‌گشا بوده است.

تمایل به مذاکره و معامله با آمریکا

غفوری فرد تصریح کرد: رئیس‌جمهور آمریکا تمایل به مذاکره و معامله دارد. دیپلمات‌های کشورمان نیز معتقدند که آقای ترامپ اهل معامله است. هر کشوری برای منافع خود به دنبال معامله است و بخش خصوصی باید با آگاهی از پیوندهای جهانی و سازمان‌های بین‌المللی، فرصت‌های خوبی برای معامله فراهم کند.

ظرفیت‌های بخش خصوصی در دیپلماسی انرژی

دبیرکل فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته ایران ادامه داد: بخش خصوصی باید از ظرفیت‌های موجود استفاده کرده و فرصت‌های تجاری خوبی را برای معامله در اختیار دستگاه دیپلماسی کشور قرار دهد. اگر دستگاه دیپلماسی ما قوی نباشد، بخش خصوصی می‌تواند نقش خود را ایفا کند. در شرایط تحریم و مذاکره، باید به کارهایی که می‌توانیم با نگاه به داخل انجام دهیم، توجه کنیم. این کارها، از جمله پیوستن به FATF و پالرمو، به عنوان زیرساخت‌های مهم محسوب می‌شوند.

نتایج مذاکرات پروژه ایران ال‌ان‌جی

وی خاطرنشان کرد: اگر مذاکرات پروژه ایران ال‌ان‌جی به نتیجه برسد، نقش ما در صادرات گاز دنیا افزایش می‌یابد، قدرت چانه‌زنی ما در مذاکرات قوی‌تر می‌شود و می‌توانیم اثرگذاری بیشتری در فضای منطقه‌ای و بین‌المللی داشته باشیم.