نخستین حضور وزیر صمت در جمع فعالان اقتصادی با وعده این عضو کابینه دولت درباره برداشتن تعهد ارزی از سال آینده همراه بود. آنچه در این وعده سیدرضا فاطمی‌امین مستتر است، خوش‌بینی یا اطمینان او به افزایش درآمد ارزی است. او ابراز امیدواری کرد که از اوایل تابستان سال آینده به کمک فعالان اقتصادی مشکلات درآمدهای ارزی برطرف شود. از صحبت‌های وزیر چنین می‌توان برداشت کرد که دولت سیزدهم برنامه جدیدی برای بازشدن گره ارزی دارد؛ یا بخشی از تحریم‌ها لغو خواهد شد، یا دسترسی به منابع جدید ارزی ایجاد شده یا مکانیزم‌های تازه‌ای برای افزایش درآمدهای ارزی طراحی شده است.
وزیر صمت در صحبت‌هایش به این نکته اشاره کرد که دلیل ایجاد تعهد ارزی در سال۹۷، تحریم‌شدن کشور و کاهش درآمد ارزی بود و به دلیل عدم‌تعادل، دولت مجبور بود که به درآمد ارزی خود نظارت داشته باشد. او همچنین گفت که ما در دوران گذار به‌سر می‌بریم که به اعتقاد من این دوران بین ۶ تا ۹‌ماه باید طول بکشد، بنابراین طبق برنامه‌ها سال بعد نباید دیگر تعهد ارزی داشته باشیم، در عین حال‌ در این نشست وعده دوم را رئیس سازمان توسعه تجارت و معاون وزیر صمت داد و از به نتیجه‌رسیدن رایزنی‌ها درباره طرح جدید ارزی یا همان طرح جرم‌انگاری وارد نکردن ارز حاصل از صادرات با مجلسی‌ها خبر داد. البته در این راستا، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس نیز اعلام کرده بود که صادرکنندگان نگرانی بابت این طرح نداشته باشند؛ چراکه این طرح وجهه قانونی ندارد. محمدرضا پورابراهیمی عنوان کرده بود که صرف اعلام وصول یک طرح به منزله تصویب آن در کمیسیون‌های مربوطه یا صحن نیست؛ ضمن اینکه این طرح با قوانین مادر نیز مشکل دارد و احتمال تصویب آن به این شکل وجود ندارد. در این نشست فعالان اقتصادی درباره سیاست‌ها و استراتژی توسعه صادراتی، همچنین سیاست‌های ارزی سوالاتی پرسیدند و البته توصیه‌‌هایی از جانب اعضای هیات‌نمایندگان اتاق ایران خطاب به وزیر صمت دولت سیزدهم مطرح شد. اگرچه فعالان اقتصادی از وضعیت تولید، توان مالی واحدهای تولیدی، رقابت‌ناپذیر بودن کالاهای ایرانی، هزینه‌های بالای مبادلات بین‌المللی و ... گلایه کردند، اما فاطمی‌امین اعتقاد داشت که تنها مشکل اقتصاد ایران سازوکار‌هایی است که به‌درستی تعریف‌ نشده است و تحریم سهم بزرگی در وضعیت اقتصادی کشور ندارد. او همچنین با بهره‌گیری از کلیدواژه «تجارت بین‌المللی» به‌جای صادرات، عنوان کرد که قصد دارد کشور را در زنجیره تامین بین‌المللی جای دهد؛ به گونه‌ای که ایران هم در واردات، هم در صادرات و هم در واسطه‌گری، بتواند ایفای نقش کند.

فعالان اقتصادی چه گفتند؟
علیرضا کلاهی، رئیس کمیسیون صنایع اتاق ایران نیز بخش عمده مشکلات امروز صنایع را کاهش قدرت رقابت‌پذیری کالاهای تولیدی دانست و تصریح کرد: لازم است در بخش‌های اولویت‌دار، سرمایه‌‌گذاری کرده و مشوق‌های صادراتی را مجدد احیا کنیم. محمدرضا انصاری، نایب‌رئیس اتاق ایران هم بر صادرات تاکید کرد و گفت: کمیته‌ای با همکاری اتاق تشکیل داده و به کمک هم زمینه توسعه صادرات را مهیا کنیم. ما از بازار جهانی فاصله گرفتیم و کیفیت را از دست دادیم. شرایط را باید تغییر داد و مکانیزم لازم برای صادرات را طراحی کرد.

فرصت‌های پیمان شانگهای
غلامحسین شافعی در این نشست به فرصت‌های موجود در سازمان شانگهای اشاره کرد و گفت: ایران پس از ۱۵سال کوشش بالاخره به این سازمان راه ‌یافت. نکته قابل‌‌تامل در این‌خصوص آن است که در حوزه اقتصادی تمام اعضای سازمان همکاری شانگهای در سازمان تجارت جهانی عضویت دارند و نظام‌های بین‌المللی را پذیرفته‌اند. چالش اصلی ایران برای بهره‌گیری از فرصت‌های اقتصادی ناشی از عضویت در این نهاد، وضعیت پیچیده روابط این کشورها با هسته اقتصادی، سیاسی و بین‌المللی است، ایران تحت شدیدترین نظام تحریم تاریخی قرار گرفته است. نظام‌های بین‌المللی تقریبا برای آن بسته‌ شده و مشخص نیست که آیا اراده‌ای جدی برای الحاق به سازمان تجارت جهانی هم وجود دارد یا خیر؟ از سوی دیگر وضعیت پرونده هسته‌ای ایران هنوز مبهم است. برای بهره‌گیری از فرصت الحاق به سازمان همکاری‌های شانگهای باید راهبردهای کشور در حوزه‌های فوق به‌روشنی توسط دولت تعیین شود. او گفت: اگر روابط نرمال ایران با اقتصاد جهانی به‌طور نسبی احیا شود، ایران با توجه به موقعیت ژئواکونومیک خود می‌تواند نقش یک حلقه وصل را بین چهار اقتصاد کلیدی در اوراسیا، در قالب ایده کریدور شمال- جنوب ایفا کند. این ایده نمایانگر پتانسیل نقش‌آفرینی ایران به‌عنوان حلقه وصل روسیه و هند و به‌عنوان دو اقتصاد بزرگ اوراسیایی و حلقه وصل جنوب‌شرقی آسیا و شمال اروپاست. اجرایی شدن کریدور شمال و جنوب و افزایش ظرفیت آن می‌تواند در کوتاه‌مدت در کانون دیپلماسی اقتصاد ایران در سازمان همکاری شانگهای قرار گیرد. ایران می‌تواند با بهره‌گیری از منابع مالی این سازمان زمینه را برای اجرای کامل این کریدور فراهم آورد. شافعی افزود: علاوه‌بر پیشبرد کریدور شمال‌جنوب در سازمان همکاری‌های شانگهای، پیوند زدن کشور با دو طرح کلان دیگر در اوراسیا یعنی اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ابتکار کمربند- راه چین را نیز می‌توان در قالب این سازمان پیگیری کرد. این پیمان فرصتی است که ایران از مسیر سازمان همکاری‌های شانگهای و گفت‌وگوی موثر با چین می‌تواند این کریدور را اجرایی کند. همچنین از آنجا که همکاری در حوزه بانکی این سازمان بسیار پیچیده‌تر از حوزه‌های دیگر است، ایران نیازمند دسترسی به اسناد همکاری‌های بانکی و جزئیات آن است تا زمینه برای تصمیم‌گیری در مورد و نحوه و میزان مشارکت در این حوزه فراهم آید. به گفته شافعی، اقتصادهای عضو این سازمان دولت‌محورند و دولت بازیگر مسلط در این اقتصادها محسوب می‌شود ولی شورای فعالان اقتصادی یا شورای کسب‌وکارهای این نهاد از ظرفیت و نظر بخش‌خصوصی استفاده می‌کنند. ارائه ایده‌ها و تدوین طرح‌ها برای تصویب در شورای سران واجداهمیت است که بر عهده فعالان اقتصادی است. عضویت اتاق ایران در این شورا و ایفای نقش فعال در ارائه ایده‌ها و طرح‌ها می‌تواند در راستای پیشبرد منافع بخش‌خصوصی موثر واقع شود. رئیس اتاق ایران همچنین عنوان کرد: کلوپ انرژی این سازمان هنوز فعالیت چندانی نداشته است اما به‌عنوان یک مکانیزم در راستای منافع ایران قرار دارد. نقش فعال ایران در این کلوپ و کوشش برای اجرایی کردن مصوبات آن می‌تواند بخشی از اولویت‌های دیپلماسی اقتصادی در ایران باشد. شافعی در بخش دیگری از سخنان خود به معضل اصلی اقتصاد به‌نام ابرتورم در بخش تولید و مصرف اشاره کرد و گفت که این موضوع، فعالان اقتصادی را با محدودیت‌های جدی مواجه کرده است. او خطاب به فاطمی‌امین گفت: جناب آقای وزیر تا زمانی‌که تورم تولیدکننده به نحو بایسته‌ای کنترل نشود، نمی‌توان تورم مصرف‌کننده را مدیریت کرد و عدم‌توجه به این نکته کلیدی، هزینه‌های جبران‌ناپذیری را برای حاکمیت به همراه خواهد داشت.

اقتصاد ایران را از وابستگی به دلار آزاد می‌کنیم
فاطمی‌‌امین، وزیر صمت دولت سیزدهم پس از استماع سخنان نمایندگان بخش‌‌خصوصی به برنامه این وزارتخانه برای اعزام رایزنان بازرگانی اشاره کرد و گفت: برای سال بعد ۶۰رایزن و برای سال ۱۴۰۲، ۱۲۰ رایزن بازرگانی به کشورهای مختلف اعزام خواهیم کرد. همچنین کارها برای تمدید موافقت‌نامه اتحادیه اوراسیا شروع شده و ما به‌دنبال دائمی‌کردن عضویت ایران در این اتحادیه هستیم. وزیر صمت درباره تجارت بین‌‌المللی گفت: من معتقد هستم که باید به‌‌جای صادرات از تجارت بین‌‌المللی سخن بگوییم؛ ما باید در جای مناسب در زنجیره تامین بین‌‌المللی قرار بگیریم. چه اشکالی دارد که برنج را از پاکستان به عراق صادر کنیم یا لوازم‌‌خانگی را از یک کشور به کشورهای عربی یا در اروپا واحد تجهیزات پزشکی داشته باشیم. افق ما باید توسعه تجارت بین‌‌المللی باشد؛ این هم واردات است و هم صادرات و هم واسطه‌‌گری. وزیر صمت با اشاره به موضوع تامین مالی هم گفت: اشتباه است که منابع صندوق توسعه ملی برای سرمایه‌‌‌گذاری در ایران استفاده شود. بهترین کاربرد منابع صندوق برای فاینانس خارجی‌‌ها و اعتبار خریدار به خارجی‌هاست. اگر از قبل این سیاست را اجرا می‌کردیم دچار بدبختی الان نمی‌‌شدیم. ۱۰ سال پیش که نرخ دلار ۳ هزار تومان بود منابع صندوق صرف صادرات شد که این صادرات بنا به ادعای خود فرد بود. به دلیل اینکه نرخ دلار از سه هزار تومان جهش قابل‌‌توجهی یافت به‌خاطر عدم‌‌اجرای به‌موقع طرح‌‌های صادراتی، چالش ایجاد شد. او گفت: از طرف دیگر ما دچار پیچیدگی اقتصادی هستیم. صرف صادرات کالا کار مهمی نیست، بلکه ما باید زیرساخت‌ها را فراهم کنیم تا قید و بندهای صادرات برداشته شود، در همین رابطه دو هفته پیش دولت مصوبه‌‌ای برای تسهیل صادرات ابلاغ کرد. فاطمی‌امین گفت: ما در دوران گذار به‌سر می‌‌بریم که به اعتقاد من این دوران بین ۶ تا ۹‌‌ماه باید طول ‌می‌کشد. بنابراین طبق برنامه‌ها سال بعد نباید دیگر تعهد ارزی داشته باشیم. وزیر صمت با اشاره به عدم‌‌ایفای تعهدات ارزی گفت: از سال ۹۷ که ما تحریم شدیم بخش عمده‌‌ای از درآمد نفتی ما دچار مشکل شد؛ یعنی منابع ارزی کشور کاهش یافت اما مصارف ارزی باقی ماند؛ همین مساله موجب شد که ما بر تعهدات ارزی متمرکز شویم و اقتصاد ایران دچار پیچیدگی شود. او یادآور شد: دوران گذار باید حداکثر یک ساله تمام می‌شد اما ۵/ ۳سال طول کشیده است، از اوایل تابستان سال آینده دیگر نباید تعهد ارزی داشته باشیم. از سال آینده به‌‌اندازه‌‌ای درآمد ارزی خواهیم داشت که نیاز ارزی کشور تامین شود و دیگر صادرکننده دچار مشکل برای رفع تعهد ارزی نشود.