واکاوی برجام ۲ در حوزه انرژی در گفت‌وگوی جهان اقتصاد با رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران
پس از آنکه تحریم‌ها در سال۹۷ برسر اقتصاد ایران سایه انداخت، بی‌شک بلندای آن بر سر صنعت نفت کشور بیش از هر زمان دیگر سایه افکند؛ اردیبهشت‌ماه همان سال آمریکا از برجام خارج شد و در آن زمان ۸ کشور از تحریم‌های صادرات نفت ایران معاف شدند که به گفته تحلیلگران بازار نفت، این اقدام آمریکا نه از سرخیرخواهی بلکه بیش از هر چیز برای مقابله با رشد قیمت نفت در بازارهای جهانی انجام شد اما سال ۹۸ برای ایران سال سخت‌تری بود چراکه معافیت ۸ کشور لغو شد و آمریکا رسما تهدید کرد که صادرات نفت ایران را به صفر می‌رساند. اما با پیروزی بایدن در انتخابات آمریکا کابوس تحریم‌ها کمرنگ شد و در اما و اگرهای فراوان سخن از برجام ۲ به میان آمد.

در همین زمینه، حمیدرضا صالحی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران، در گفت‌وگو با خبرنگار جهان اقتصاد اظهار کرد: باید منتظر تاثیر توافق‌نامه برجام۲ که در آینده نزدیک اتفاق می‌افتد در حوزه انرژی بود و با توجه به اینکه اقتصاد کشور بر مبنای انرژی استوار است، نفت، گاز، برق و پتروشیمی و انرژی‌های‌نو بخش‌هایی هستند که نقش آن‌ها از تولید ناخالص ملی گرفته تا دیگر درآمدهای کشور، در حوزه صادرات و تاثیر آن در اقتصاد ملی حایز اهمیت است .
وی افزود: اگر توافقات برجام دراین حوزه به آزادسازی کسب و کارها در این حوزه که نتیجه از میان برداشته شدن تحریم‌ها و حرکت به سمت فضای باز اقتصادی و فرصت برای بهره گیری ازدانش فنی و استفاده از ظرفیت‌های مالی، فاینانس و سرمایه گذاری به ویژه در حوزه نفت که نیاز به سرمایه گذاری در حوزه بالادستی است، منجر شود می توان از شرکت‌های بزرگ در حوزه نفت جهت سرمایه گذاری دعوت به عمل آورد.
وی عنوان کرد: البته در کنار این مسأله باید شرکت‌های خصوصی را در این حوزه تقویت کنیم تا در حوزه نفت به عنوان یکی از حوزه های اصلی انرژی بتوانند در صنایع بالادستی و پایین دستی، زنجیره تامین را از تولید نفت تا انتقال پالایشگاهی و توزیع و حتی بهره برداری را خودشان انجام دهند.
صالحی تصریح کرد: ایران به عنوان یک کشور نفت‌خیز باید جایگاه خوبی را برای شرکت‌های خصوصی فراهم سازد و با استفاده از ظرفیت‌های موجود بتواند سایر شرکت‌های بزرگ در تولید بالادستی نفت و پایین دستی را برای سرمایه‌گذاری در این حوزه ترغیب کند و خوب نیست که با این حجم از ذخایر نفتی، شرکتی در حجم شرکت پترونانس مالزی و گازپروم نداشته باشیم.
وی بیان کرد: اگر ادعای برخورداری صد ساله نفت را داریم باید بتوانیم برای ایجاد شرکت بزرگ نفتی حرف برای گفتن داشته باشیم تا در تحریم‌ها با مشکل مواجه نشویم؛ امروزه دنیا و جهان برای تولید و گرفتن بازارها با هم متحد هستند اما ایران از این بابت با ضعف‌هایی مواجه بوده و به نوعی عقب مانده است.
وی ادامه داد: وضعیت شرکت ملی نفت ایران به‌گونه ای است که می توانست جای شرکت‌های بزرگ بین المللی نفتی مانند گاز پروم در ایران یا پترونانس مالزی باشد اما امروز شرکت ملی نفت این جایگاه را ندارد و باید با ایجاد رگولاتوری و بازتعریف این شرکت و ارتباط آن با دیگر شرکت‌های پایین دستی باید تکلیف آن مشخص شود.
صالحی خاطرنشان کرد: اگر توافق‌نامه با برجام به خوبی پیش رود، شرکت‌های ایرانی می‌توانند رشد و توسعه پیدا کنند و با مراوداتی که می توانند با شرکت های خارجی داشته باشند، تمام توان و تجربه خود را در این فرصت برای بازار ایران ومنطقه فراهم سازند تا شرکت‌هایی مانند پترونانس در این شرکت‌ها متولد شود واین مهم می تواند افتخاری برای صنعت ایران باشد تا با مدیریت نفت که برآیند تجربه است، چشم‌داشتی به خارج برای تامین مواد اولیه، تعمیر و سرویس نداشته باشیم .
صالحی بیان کرد: ایران یکی از کشورهای بزرگ در حوزه گاز محسوب می شود به طوری که مخازن گاز کشور در رنکینگ‌های جهانی می تواند به رتبه اول و حتی دوم برسد، این درحالی است که ایران در حوزه گاز یک زمانی فقط مصرف کننده بود و امروز از یک میلیون و ۵۰هزار متر مکعب تولید گاز ۷۰درصد در بخش خانگی مصرف می شود که خبر خوبی نیست.
وی تاکید کرد: باید در پروژه تبدیل ایران به هاب انرژی در حوزه گاز قدم‌های مثبتی برداشته شود و هم از مخازن مشترک پارس‌جنوبی و هم مخازن مشترک با دیگر کشورها درشمال به خوبی بهره‌برداری شود و برای تحقق این مسأله با بتوان شرکت ملی نفت ایران را باز تعریف و اساسنامه آن را اصلاح کرد تا بخش خصوصی بیش از گذشته بتواند نقش مهمی در حوزه گاز ایفا کند تا ایران بتواند بازیگر اصلی در حوزه گاز قلمداد شود.
وی افزود: زیرا با وجود این که ایران از مخازن و جایگاه بزرگی در حوزه گاز برخوردار است اما بازیگر اصلی در منطقه محسوب نمی شود و ترکیه بدون مخازن گاز بازیگر گاز شده است و یک تهدیدی برای کشور است، بنابراین با رفع تحریم‌ها باید فرصت های طلایی برای ایران محقق شود.
وی گفت: ایران در حوزه برق از تولید، توزیع و انتقال آن، از شرکت‌های تولیدکننده نیروگاهی و سازندگان خوبی برخورداراست و در حوزه ساخت هم پس از توافق برجام می توان از بازارهای دنیا استفاده کرد، بازار کشورهایی مانند عراق، افغانستان و سوریه که امروزه در حوزه زیرساخت بسیار نوپا هستند.
وی با اشاره به اینکه در داخل کشور باید بحث اقتصاد انرژی حل شود و رگولاتوری برق را در این حوزه ایجاد کرد تا بخش خصوصی بتواند در این صنعت نقشی داشته باشد گفت: خوشبختانه صنعت برق در کشور ما به خوبی پیش رفته است و امروز نقش اصلی را در صنایع پتروشیمی، سیمان، حمل و نقل و… دارد حال با توجه به این موضوع باید معضلات صنعت برق که پاشنه آشیل اقتصاد انرژی بوده است، را حل کرد و از موقعیت به وجود آمده ناشی از توافق برجام با دنیا بتوان این صنعت را بیش از گذشته تقویت کرد که از این بابت خوشبین هستم.
وی با بیان اینکه حوزه پتروشیمی یکی دیگر از بخش‌های مهم انرژی در کشور محسوب می شود و از بخش های درآمدزا در حوزه ارزی بوده و در صادرات غیرنفتی اهمیت داشته است اظهار کرد: پتروشیمی‌ها نیز پس از برجام می توانند بازارهای بسیاری را در اختیار بگیرند و با توافق برجام و روابط خوب با دنیا می توانند درآمدهای خوبی را ایجاد کنند.

وی عنوان کرد:همچنین انرژی‌های نو از دیگر بخش های حوزه‌ی انرژی است که از پتانسیل و ظرفیت لازم در کشور برخوردار است و بیش از ۸۰ هزار مگاوات ظرفیت انرژی نو در کشور وجود دارد و از طرفی ۸۰ میلیارد دلار ظرفیت می تواند کسب و کارهای خوبی در کشور فراهم سازد.
وی عنوان کرد: در حوزه انرژی‌های نو مسایلی مانند بحث کاهش کربن مهم است و اگر بتوان در این زمینه توسعه داشته باشیم حتی در حوزه کاهش کربن می توان رتبه خود را در رنکینگ دنیا بهبود ببخشیم.

صالحی تصریح کرد: پس از توافق برجام، تجدیدپذیرها از انرژی خورشیدی، بادی و… حتی نیروگاه‌های زباله سوز می توانند با استفاده از دانش روز و سرمایه‌گذاری کشورهای دیگر، درآمدزائی قابل توجهی در این حوزه را ایجاد کنند؛ همانگونه که در «برجام ۱» ۹۰درصد هیات‌ها در اتاق بازرگانی و کشور تمایل به تمرکز در حوزه تجدید پذیرها داشتند و حتی چندمورد آن ها تا به امروز در کشور سرمایه گذاری کردند.

وی عنوان کرد: تجدیدپذیرها در کشور ما زیر یک درصد نیروگاه‌های نصب شده هستند و این عدد خیلی می تواند بیشتر از این باشد، در حالی که بسیاری از کشورها توانستند از حدود ۲۰درصد عبور کنند و بعضی کشورها توانستند به مرز۵۰درصد نیروگاه‌های نصب شده برسند اما در کشور ما همچنان این عدد زیر یک درصد و حدود ۸۰۰ مگاوات است و می تواند تا چندهزار مگاوات بالا رود و از طرفی با توافق برجام امکان سرمایه گذاری مستقیم در این حوزه ها بالاست و با تغییرات سیاستی می توان حجم بسیاری از سرمایه های مستقیم را به این حوزه معطوف کرد.

صالحی در پایان خاطرنشان کرد: از طرفی می توان مدعی شد گام‌هایی که در کاهش تولید کربن برداشته شده است، می‎تواند در راستای همکاری‌های بین‌المللی تعریف شود تا از مصرف برخی نیروگاه‌های فسیلی بکاهد؛ بنابراین حوزه تجدید پذیرها از جمله بخش‌هایی است که می تواند اشتغال مستقیم و غیر مستقیم ایجاد کند و البته این اشتغال مستقیم و غیرمستقیم می تواند در تمامی بخش های انرژی از جمله انرژی های نو نقش مهمی داشته باشد.
-------------
گلناز پرتوی مهر
روزنامه جهان اقتصاد